Kart informacyjne RNIB-1

Odkrywanie prawdy o ślepocie

KARTY INFORMACYJNE - CZĘŚĆ 1

Mity o ślepocie

Oto powszechnie spotykane mity o ślepocie i ludziach niewidomych oraz słabowidzących.

Ludzie niewidomi i słabowidzący:

Nie widzą nic albo nie widzą niczego poza ciemnością.
Nie powinni korzystać z zachowanych resztek widzenia, ponieważ mogą zupełnie stracić wzrok na skutek korzystania z nich.
Są zupełni inni niż ludzie widzący.
Są dokładnie tacy sami, jak inne osoby z uszkodzeniem wzroku i dokładnie tacy sami, jak inni ludzie niepełnosprawni.
Wszyscy czytają brajlem, mają białe laski, i korzystają z pomocy własnych psów - przewodników.
Urodzili się wszyscy w taki sam sposób, tzn. jako niewidomi, niewidzący.
Są ślepotą ukarani i pokutują w ten sposób za swoje grzechy.
Są odważniejsi i szczęśliwsi niż ludzie widzący.
Dotykają twarzy nieznajomych, aby dowiedzieć się jak oni wyglądają.
Mają, tzw. szósty zmysł, a ponadto mają znacznie lepszy słuch i dotyk niż ludzie widzący.
Są wszyscy dobrymi muzykami.
Są tępi i głupi.
Są całkowicie niezdolni do samodzielności, nie są w stanie nic sami zrobić.
Potrafią jedynie stroić fortepiany lub pleść koszyki.
Wszyscy mieszkają w specjalnych domach, gdzie wszystko robią za nich inni ludzie.
Nie używają oświetlenia w swoich domach, ani nie mają obrazów na ścianach.
Nie oglądają telewizji, ani nie uprawiają "ryzykownych" sportów w terenie otwartym.
Znają tylko inne osoby niewidome i nie znają żadnych osób widzących.
Mają przyjaciół, którzy są także niewidomi (nie mają widzących przyjaciół).
Nie zależy im na własnym wyglądzie.
Nie mogą wstępować w związki małżeńskie, ani nie mogą mieć dzieci.
Otrzymują rentę z powodu swojej niepełnosprawności.

Terminologia

Wielu ludzi martwi nieprecyzyjność i niejasność terminologii dotyczącej ślepoty i innych zaburzeń widzenia. Nie budzi zdziwienia fakt, że jest to bardzo złożone i kłopotliwe zagadnienie. Nawet słownik nie jest w tym wypadku pomocny. Według słownika Concise Oxford słowo blind oznacza:

Pozbawiony wzroku.
Pozbawiony zdolności przewidywania, orientowania się w terenie, pozbawiony umysłowej percepcji lub właściwej informacji.

Pierwsze znaczenie jest bardzo nieprzydatne z powodu tego, że większość ludzi określana jako niewidomi ma zachowane szczątkowe widzenie. Drugie rozumienie tego słowa zakłada, że ludzie z uszkodzeniem wzroku są głupi lub zdezorientowani. Wiele kolokwialnych zastosowań tego terminu w języku angielskim ma bardzo negatywny oddźwięk, np. "ślepa uliczka" (blind alley), "ślepo pijany czyli pijany w sztok" (blind drunk). Z tego względu wielu ludzi woli używać alternatywnych terminów takich jak: "uszkodzenie", "zaburzenie wzroku", "niepełnosprawność sensoryczna", "inwalidztwo wzrokowe".
WHO definiuje te terminy w następujący sposób:
Impairment - fizyczny ubytek, deficyt, np. oko, które jest uszkodzone.
Disability - ograniczenie spowodowane przez ten fizyczny ubytek, tj. niezdolność widzenia, ponieważ oko jest uszkodzone.
Handicap - ograniczenie i utrudnienie wykonywania czynności oraz prowadzenia aktywności przez osobę, spowodowane przez schorzenie, tj. ktoś kto nie widzi, nie może pracować.
Impairment - zaburzenie, uszkodzenie, pogorszenie, osłabienie działania jakiejś funkcji, np. wzroku.
Disability - niepełnosprawność.
Handicap - upośledzenie.
Innymi słowy, upośledzenie może uczynić z jednostki osobę niepełnosprawną. Osoba z upośledzeniem wzroku, np. może być niezdolna do czytania zwykłego druku albo do patrzenia przed siebie w dal. Jednak to społeczeństwo "upośledza" jednostkę przez podkreślanie tego, że nie potrafi ona niczego zrobić i nie powinno się jej umożliwić, by spróbowała coś zrobić samodzielnie. To społeczeństwo upośledza osobę niepełnosprawną odmawiając jej zapewnienia wystarczających i właściwych udogodnień i usług wychodzących naprzeciw jej potrzebom. Pomimo tego, że terminy impaired, impairment mogą być uważane za bardziej precyzyjne, to nie są one powszechnie tak samo rozumiane. Dla wielu terminy te nie oznaczają poważnej utraty wzroku. Z tego powodu niektórzy ludzie uważają za akceptowane używanie takich terminów jak ludzie niewidomi lub niedowidzący. Nie jest akceptowane stosowanie takich terminów jak "ślepy" lub "kaleka". Używanie takich określeń stanowi ignorancję faktu, że każda osoba z upośledzeniem wzroku jest indywidualnością, powinna być traktowana podmiotowo, a nie widziana przedmiotowo, tj. przez pryzmat ujawnianego kalectwa.

Jak funkcjonują twoje oczy?

Oko jest bardzo złożonym i wrażliwym organem. Działa podobnie jak aparat fotograficzny i kamera. Umieszczone jest na twardej osłonie zwanej twardówką. Nazywana jest ona czasami białkówką oka. Z przedniej strony twardówki znajduje się przeźroczyste okienko, które pozwala światłu na przejście w głąb oka. Okienko to nazywa się rogówką. Światło przechodzi rogówkę, a potem przez otwór zwany źrenicą. Jest to czarna plamka na przodzie oka. Źrenica rozszerza się lub kurczy po to, aby wpuszczać różne ilości światła do oka. Przy przyciemnionym świetle rozszerza się, aby wpuścić tak dużo światła jak to możliwe. Przy jasnym świetle staje się ona bardzo mała, aby uniemożliwić dostanie się większej ilości światła do wnętrza oka. Mięsień, który kontroluje wielkość źrenicy nazywa się tęczówką. Jest to kolorowe kółko, otaczające źrenicę z przedniej części oka. Kiedy mówimy, że ktoś ma piwne oczy to znaczy, że ma piwną tęczówkę. Kiedy promienie światła przejdą już przez źrenicę, to wpadają one na soczewkę. Soczewka załamuje promienie świetlne w tylnej części oka, aby uformować obraz. Uzyskany obraz jest całkowicie wyraźny, ale odwrócony, tj. znajduje się do góry nogami. Tylna część oka nazywa się siatkówką. Zawiera ona wrażliwe na światło komórki, które zamieniają promienie świetlne na elektryczne impulsy, wysyłane do mózgu za pomocą nerwu wzrokowego. Mózg rozszyfrowuje te impulsy i "ustawia" obraz we właściwym, nieodwróconym położeniu.

Rola soczewki

Promienie świetlne wpadające do oka muszą być załamywane lub skupione tak, że padają one na tylną część oka lub na siatkówkę, gdzie formują one czysty, wyraźny obraz. Promienie świetlne pochodzące od oddalonych od nas przedmiotów wpadają do oka niemal równolegle do siebie i załamywane są słabiej. Promienie świetlne pochodzące od przedmiotów położonych bliżej nas rozbiegają się w różnych kierunkach i muszą być załamywane mocniej, tj. pod większym kątem. Promienie świetlne są załamywane w chwili, gdy przechodzą one przez każdą część oka, ale precyzyjne ich skupianie, tj. regulacja ostrości widzenia odbywa się za pomocą soczewki. Soczewka ma w przybliżeniu wielkość ziarnka grochu i jest położona za tęczówką. Jest ona przejrzysta i ma kształt trochę podobny do jajka. Soczewka jest gumowata i elastyczna, tak więc może ona zmieniać kształt. Gdy światło wpada do oka, soczewka zmienia kształt tak, aby skupiać promienie światła na siatkówce. Gdy promienie świetlne przechodzą przez oko są one załamywane ku sobie, tzn. najpierw nie przecinając się, w końcu przecinają się, aby można było zobaczyć wyraźny obraz. Punkt przecięcia się tych promieni musi wypaść dokładnie na siatkówce, aby powstały obraz był wyraźny. Jeśli punkt przecięcia się tych promieni wypadnie przed lub za siatkówką, to wszystko co zobaczymy będzie niewyraźne, zamazane.
Jak sądzisz dlaczego promienie świetlne mogą nie przecinać się we właściwym punkcie? Podobnie jak i inne części ciała, tak i oczy różnią się rozmiarem i kształtem u każdego człowieka. Wielkość i kształt oka wpływają na jego zdolność do właściwego skupiania promieni świetlnych. U niektórych ludzi oko nie ma właściwego rozmiaru i kształtu. Ludzie z krótkowzrocznością widzą blisko położone przedmioty wyraźnie, ale oddalone obiekty widzą jako zamazane, niewyraźne. Może się tak dziać dlatego, że ich gałka oczna jest zbyt duża i obraz przedmiotu tworzy się przed siatkówką. Ludzie z dalekowzrocznością widzą odległe przedmioty wyraźnie, ale blisko położone przedmioty widzą jako zamazane, niewyraźne. Może się tak dziać dlatego, że ich gałka oczna jest za mała i obraz obiektu tworzy się za siatkówką.
Jak sądzisz co jesteśmy w stanie zrobić w tej sytuacji?
Jedynym możliwym rozwiązaniem problemu jest zastosowanie sztucznych soczewek, tj. okularów lub szkieł kontaktowych. Te sztuczne soczewki zmieniają drogę promieni świetlnych. Soczewki wklęsłe są używane przez ludzi z krótkowzrocznością. Są one cieńsze w środku niż po bokach. Załamują one promienie świetlne na zewnątrz, tj. zanim dotrą one do oka, tak że promienie skupiają się na siatkówce, a nie przed nią. Soczewki wypukłe są stosowane przez ludzi z dalekowzrocznością. Są one grubsze na środku niż po bokach. Załamują one promienie świetlne do wewnątrz, tj. zanim dotrą one do oka, tak że skupiają się one na siatkówce, a nie poza nią.

Przyczyny i profilaktyki ślepoty i słabowidzenia

Oczy są bardzo delikatne i łatwe je uszkodzić. Masz tylko jedną parę oczu. Z tego też powodu bardzo ważną sprawą jest dbanie o oczy.

Przyczyny i skutki

Istnieje wiele przyczyn ślepoty i niedowidzenia, tj. czynniki genetyczne, wypadki losowe, choroby. Każda spośród przyczyn, o których mowa, może uszkodzić oczy lub inną część analizatora wzrokowego. W tym kraju większość przypadków ślepoty jest spowodowana czynnikami związanymi z wiekiem. Wśród nich wyróżniamy schorzenia takie jak: zaćma i barwnikowe zwyrodnienie siatkówki. W krajach rozwijających się większość przypadków ślepoty jest spowodowana przez niedożywienie i niewłaściwą, niewydolną opiekę medyczną. Istnieje wiele form uszkodzeń wzroku. Rodzaj uszkodzenia wzroku zależy od miejsca i zakresu tego uszkodzenia. Jeśli soczewka ulegnie uszkodzeniu, to staje się mętna i nieprzeźroczysta, co uniemożliwia właściwe funkcjonowanie oka. Nazywa się to zaćmą. Przy zaćmie człowiek widzi jak przez brudną szybę samochodu. Jeśli siatkówka jest uszkodzona, to zaczyna się ona odklejać od tylnej części oka. Osoba z odklejoną siatkówką zaczyna widzieć tylko blask światła lub czarne plamy.

Diagnoza

Im wcześniej dane uszkodzenie wzroku zostanie wykryte, tym szybciej można je wyleczyć lub zatrzymać rozwijanie się schorzenia. Często dana osoba nie zdaje sobie sprawy z tego, że ma schorzenie wzroku. Zez powinien być leczony jak najwcześniej, ponieważ dzieci "nie wyrastają z niego". Najbardziej efektywnym sposobem wykrywania schorzeń wzroku jest regularne badanie wzroku. Powinno być ono przeprowadzane przez wykwalifikowanego optyka, który jest w stanie wykryć potencjalne nieprawidłowości, schorzenia prowadzące do ślepoty, a także ma uprawnienia, by wypisywać pacjentom okulary różnymi szkłami korekcyjnymi. Wiele form inwalidztwa wzroku jest dla człowieka "zdradzieckich" i nie można ich wykryć w inny sposób, jak tylko za pomocą pełnego badania wzroku. Z tego powodu okulary, które można kupić w okienku, na straganie nie są zalecane, gdyż mogą one nie odpowiadać sytuacji wzrokowej danej osoby. Określenia tej sytuacji może jedynie dokonać pełne badanie wzroku, a tym samym zdecyduje ono jakie okulary będzie nosić dana osoba.

Leczenie

Niektóre formy schorzeń wzroku mogą być wyleczone, ale większość można jedynie powstrzymać. Zaćma, na przykład, może być wyleczona przez wstawienie w miejsce naturalnej soczewki, soczewki sztucznej. Operacja ta kończy się sukcesem w 90% przypadków. Jaskra natomiast nie może być wyleczona, lecz jedynie możliwe jest powstrzymywanie rozwoju tej choroby przez stosowanie kropli do oczu lub zabiegu chirurgicznego. Leczenie nie może "odwrócić" uszkodzenia spowodowanego przez tę chorobę. Im szybciej dane schorzenie zostanie powstrzymane, tym mniejsze uszkodzenia ono spowoduje w organizmie.

Profilaktyka

Profilaktyka, choć nie zawsze możliwa, jest lepsza od leczenia. Poniżej są opisane specyficzne sposoby, za pomocą których można zapobiec ślepocie.

Wady wrodzone

Istnieją różnorodne przyczyny uszkodzenia analizatora wzrokowego dziecka w okresie prenatalnym. Czasami oczy po prostu nie rozwijają się właściwie, kiedy płód jest jeszcze w macicy, w organizmie matki. Czasami dzieje się tak dlatego, że matka cierpi na jakąś chorobę albo wadę genetyczną, co ma wpływ na dziecko, kiedy ono rośnie i rozwija się. Kobiety ciężarne, które zaraziły się różyczką lub toksoplazmozą, na przykład mogą urodzić dziecko niewidome, głuche, upośledzone umysłowo lub mające poważną wadę serca. Kobieta będąca w ciąży powinna zatem dbać o swoje zdrowie, aby nie uszkodzić płodu swojego dziecka. Nie powinna ona dotykać kocich odchodów, ani niegotowanego mięsa bez rękawiczek, a także powinna ona unikać produktów z niepasteryzowanym mlekiem. Na szczęście zagrożenie ze strony takich chorób jak: różyczka, odra, czy też świnka jest obecnie niewielkie, podaje się bowiem specjalną szczepionkę chłopcom i dziewczynkom w wieku 1 lub 2 lat, aby zapobiec zarażeniu się tą chorobą.

Dieta

W krajach rozwijających się wiele niedożywionych dzieci traci wzrok na skutek choroby. W przeciwieństwie do dzieci z krajów wysoko rozwiniętych, nie mają one właściwej odporności na choroby. Odporność nabywa się przez spożywanie zdrowej, świeżej żywności. Wirus odry może spowodować bardzo poważne uszkodzenie wzroku. Ważną sprawą jest, aby jeść właściwe ilości i rodzaje żywności, które zawierają witaminę A. Racjonalny sposób odżywiania się sprawi, że oczy, jak i pozostała część ciała będą zdrowe i sprawne. Do pożywienia, które zawiera witaminę A należą: marchewki, pomidory, jajka, masło i wątróbka. Nie należy jeść zbyt dużych ilości takiej samej, jednorodnej żywności, szczególnie słodyczy. Ludzie otyli są bardziej podatni na na cukrzycę, która może prowadzić do niektórych form inwalidztwa wzroku.

Pasożyty

W Wielkiej Brytanii ludzie mogą stracić wzrok w wyniku zarażenia się toksocariazą. Choroba ta może być przenoszona przez dzieci bawiące się psimi odchodami, które zawierają glistę o nazwie toxocara canis. Powinno się zniechęcać dzieci do zabawy w tych miejscach chodnika lub trawnika, gdzie są psie odchody. Dzieci powinny zawsze myć ręce i paznokcie po przyjściu z dworu. Właściciele psów powinni być zachęcani do czyszczenia swoich psów z robaków regularnie, a także sprzątania po nich. W Afryce i Ameryce Południowej setki tysięcy ludzi cierpi na "ślepotę rzeczną". Choroba ta jest wywoływana przez pasożytnicze glisty, które roznoszą czarne muchy. Choroba ta nazywana jest "ślepotą rzeczną", ponieważ mucha będąca jej nosicielem żyje nad rzekami, a ludzie mieszkający w okolicach rzek zostają zarażeni. W niektórych wioskach nawet wszyscy dorośli mieszkańcy są ludźmi niewidomymi lub słabowidzącymi. Na terenach gdzie ślepota jest zjawiskiem powszechnym, istnieje wiele rozwiązań tego problemu. Rzeki, nieopodal których rozmnażają się czarne muchy, są spryskiwane środkiem owadobójczym. W skrajnych wypadkach całe wioski są ewakuowane poza teren rzeki. Jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty w krajach rozwijających się jest jaglica. Choroba ta jest przenoszona przez muchy i sprawia, że powieki są napuchnięte, a oczy łzawią. Jaglica może być leczona przez mycie oczu wodą przegotowaną i użycie maści. Niestety jest bardzo trudno zdobyć świeżą, czystą wodę w niektórych krajach, a także zaopatrzyć się w maść na terenach wiejskich.

Uwarunkowania medyczne

Nawet w krajach wysoko rozwiniętych, niektórzy ludzie tracą wzrok na skutek choroby albo jakiegoś specyficznego schorzenia medycznego, które wywiera wpływ na ich oczy. Ludzie chorzy na cukrzycę, na przykład, są bardziej podatni na występowanie w ich oczach nieprawidłowości. Nie znaczy to wcale, że wszyscy ludzie chorzy na cukrzycę koniecznie muszą stracić wzrok. Oznacza to, że bardziej prawdopodobne jest u nich wystąpienie takich schorzeń jak: zmiany na dnie oka spowodowane cukrzycą. Ludzie, którzy cierpią na choroby, które mogą prowadzić do nieprawidłowości w funkcjonowaniu ich oczu, mogą próbować kontrolować te schorzenia. Na przykład, ludzie chorzy na cukrzycę są w stanie ochronić swój wzrok przed pogarszaniem się ostrości widzenia przez kontrolowanie poziomu cukru we krwi.

Wiek podeszły, starość

Słabowidzenie jest przede wszystkim zjawiskiem związanym z wiekiem. W Wielkiej Brytanii 70% ludzi z inwalidztwem wzroku ma powyżej 65 lat. Gdy ty się starzejesz, to i twoje oczy także się starzeją i mogą nie funkcjonować tak dobrze, jak wtedy, gdy byłeś młodszy. Z oczami jest podobnie, jak z siwieniem włosów i pojawianiem się zmarszczek na twarzy. Wielu ludzi w podeszłym wieku nie widzi tak dobrze, jak wcześniej. Wielu będzie musiało nosić okulary, a pozostali będą słabowidzący. Przykładem inwalidztwa wzroku, które może być uwarunkowane wiekiem, jest zwyrodnienie barwnikowe siatkówki. Część siatkówki, która jest odpowiedzialna za widzenie ośrodkowe, zaczyna ulegać zwyrodnieniu i w środku powstaje ciemny otwór, przez który nic nie widać.

Wypadki

Niektórzy ludzie tracą wzrok na skutek wypadków w pracy lub w domu. Nawet jeśli te wypadki nie prowadzą bezpośrednio do ślepoty, to powodują dużo nieprzyjemnych dolegliwości i wiele cierpienia. Ponad 200 ludzi dziennie uszkadza oczy w domu, z czego jedna trzecia to dzieci. Najbardziej powszechnymi przyczynami urazów oka są: majsterkowanie, czynności związane z konserwacją samochodu, prace ogrodnicze oraz uprawianie sportu. Większości urazom oka można zapobiec. Wiele uszkodzeń oka u dzieci jest spowodowanych ostrymi przedmiotami takimi jak: nożyczki lub bawieniem się dezodorantami, a także odkorkowywaniem butelek. Wypadkom takim można zapobiegać, kierując się zdrowym rozsądkiem i patrząc uważnie na to, co się robi. Wielu dorosłych rani swoje oczy w trakcie wykonywania niebezpiecznych prac takich jak wiercenie lub szycie, a także naprawiając samochód, pracując w ogrodzie lub uprawiając takie sporty jak squash lub badmington. Wypadkom tym można łatwo zapobiec przez założenie zabezpieczających okularów (gogli), które ochraniają przed kurzem, olejem, ostrymi pręcikami i lotkami (w grze badmington). Tradycyjne gogle są na wyposażeniu zestawów majsterkowicza lub można się w nie zaopatrzyć u niektórych optyków. Wypadków powodowanych przez odpalanie sztucznych ognid można uniknąć, stosując się do instrukcji ich obsługi. Uszkodzeniom oczu spowodowanym przez porażenie promieniami słonecznymi, można zapobiec, nie patrząc bezpośrednio na słońce, zakładając ciemne okulary. Jest to naprawdę bardzo niebezpieczne.

Organizacje zajmujące się profilaktyką ślepoty

Istnieje wiele organizacji zajmujących się zapobieganiem ślepocie. W Wielkiej Brytanii RNIB finansuje badania medyczne i prowadzi aktywne kampanie społeczne w takich sprawach jak bezpieczeństwo, ochrona oka i badanie wzroku. W krajach rozwijających się wiele organizacji społecznych zajmuje się zapewnieniem lepszej ochrony zdrowia, opieki medycznej. Niektóre z nich zapewniają leki zalecane przez wykwalifikowanych lekarzy, a także edukację zdrowotną lokalnych społeczności na temat tego w jaki sposób dbać o wzrok. Organizacja społeczna Project Orbis, na przykład, wykorzystuje specjalny samolot wyposażony w salę operacyjną. Samolot ten jest obsługiwany przez ludzi pracujących społecznie i lata każdego roku po całym świecie, wykonując operacje chirurgiczne oka i szkoląc lekarzy dla potrzeb zdrowotnych społeczności lokalnych. Wiele powyższych organizacji zapewnia także kursy rehabilitacyjne dla tych ludzi, którzy nie mogą być wyleczeni. Należy pamiętać, że ślepota nie musi być końcem świata, tragedią życiową, przeszkodą niemożliwą do pokonania.

Louis Braille. Biografia

Pewnego dnia mały chłopiec wkradł się do zakładu ojca, aby się pobawić. Często widział ojca robiącego buty i zdecydował sam spróbować. Chwycił szydło, ostro zakończone narzędzie do wykonywania dziur w skórze. Kiedy się pochylił szydło wysunęło się mu z ręki i przekłuło mu oko, uszkadzając je całkowicie. Z biegiem czasu drugie oko zostało zainfekowane przez oko uszkodzone szydłem a w rezultacie chłopiec utracił całkowicie wzrok.

A więc, w jaki sposób to dziecko, które oślepło w wieku 4 lat stało się jednym z najsłynniejszych obywateli francuskich wszech czasów?
Pomimo ślepoty Louis Braille, jako dziecko, uczęszczał do szkoły wiejskiej wraz z widzącymi kolegami przez okres dwóch lat. W końcu stało się jasne, że nie był on w stanie w tej szkole zbyt wiele się nauczyć, głównie dlatego, że nie umiał ani czytać, ani pisać. Bez wykształcenia prawdopodobnie żebrałby, jak inni ludzie niewidomi w tamtych czasach. W wieku 10 lat szczęśliwie trafił do szkoły dla chłopców niewidomych w Paryżu, jednej z pierwszych tego typu na świecie. Warunki w szkole były bardzo surowe. Budynek był przesiąknięty wilgocią i niebezpieczny dla zdrowia, a w szkole obowiązywała dyscyplina i rygor. Uczniowie, którzy źle się zachowywali byli bici, zamykani "w izolatce", a do jedzenia dawano im czerstwy chleb i trochę wody do picia. W rzeczywistości taka forma dyscypliny była powszechna we wszystkich szkołach w tamtych czasach. Życie było ciężkie prawie dla każdego i większość dzieci widzących kończyło naukę w wieku 12 lat a potem szło do pracy w fabrykach lub kopalniach. W szkole w Paryżu niewidomi uczniowie byli uczeni w zakresie praktycznych umiejętności takich jak wyplatanie siedzeń foteli, krzeseł, wytwarzanie pantofli, co umożliwiło im w przyszłości zarabianie na życie. Raz w tygodniu po obiedzie chłopcy zabierani byli na spacer do parku i znajdowali się tam na uwięzi (byli przywiązani liną do osoby prowadzącej, zwykle nauczyciela, opiekuna). Uczono ich także czytania, ale nie pisania. Litery łacińskie były wypukłe, tak więc mogli oni je odczytywać, dotykając je opuszkami palców. Takie pismo była jednak bardzo trudne do odczytywania, ponieważ dużo kłopotów sprawiało odróżnianie liter. Litery były wytłaczane za pomocą miedziowego drutu z jednej strony tak, aby otrzymać wypukłe ich kształty na drugiej stronie. Każda pojedyncza litera "była drukowana", jakby specjalnie odciskana za pomocą drutu. Drut ten tłoczono na papierze za pomocą specjalnej prasy i w ten sposób otrzymywano wypukły druk. Niestety, za pomocą omawianego systemu ludzie niewidomi nie mogli sami nic napisać. Pewnego razu wydarzyło się coś, co zmieniło życie niewidomych raz na zawsze. W 1821 roku żołnierz Charles Barbier przyjechał z wizytą do szkoły. Przywiózł ze sobą system komunikacji, który wynalazł, nazywający się "nocnym pismem". "Nocne pismo" było początkowo opracowane, aby umożliwić przekazywanie nocą przez francuskich żołnierzy instrukcji między okopami, bez potrzeby rozmawiania, a tym samym zdradzenia swoich pozycji strategicznych nieprzyjacielowi. System ten stanowiło 12 wypukłych punktów, których różne kombinacje reprezentowały oznaczenia wszystkich głosek/liter. Niestety system pisma, o którym mowa, był za bardzo skomplikowany do opanowania przez żołnierzy i został wycofany z użytku przez wojsko. Młody Louis Braille szybko zdał sobie sprawę z tego, jak użyteczny mógłby być ten system, gdyby uległ on uproszczeniu. Przez następnych kilka miesięcy eksperymentował z różnymi systemami pisma/druku, aż wynalazł ten jeden najlepszy, opierający się na sześciopunkcie. Kontynuował pracę nad tym systemem przez kilka lat, opracowując notację matematyczną i muzyczną. W 1827 roku opublikowano pierwszą książkę w brajlu. Pomimo tego faktu nowy system nie od razu się przyjął. Widzący nie rozumieli w jaki sposób brajl mógłby być użyteczny dla niewidomych a nawet jeden z dyrektorów zabronił uczenia dzieci tym systemem. Na szczęście dla dzieci system brajla okazał się optymalny i zaczęły sobie zdawać sprawę z wielu korzyści płynących z posługiwania się systemem brajla. System brajla pozwalał ludziom z inwalidztwem wzroku nie tylko czytać, ale także pisać samodzielnie za pomocą prostego dłutka i tzw. tabliczki brajlowskiej, przez wykonywanie wypukłych punktów. Od czasu wynalezienia systemu brajla niewidomi zaczęli być naprawdę niezależni i mogli kierować sami swoim życiem. W rezultacie Louis Braille został nauczycielem w szkole, w której wcześniej był uczniem. Był podziwiany i szanowany przez swoich uczniów, ale niestety nie dożył czasów, kiedy wynaleziony przez niego system zaczął obowiązywać na całym świecie. Zawsze cechował się słabym zdrowiem a w 1852 roku, w wieku 43 lat zmarł na gruźlicę. Przez chwilę wydawało się, że jego "metoda wypukłego sześciopunktu" zostanie zapomniana po jego śmierci. Na szczęście kilku "ważnych ludzi" doceniło znaczenie jego wynalazku dla ludzkości. W 1868 roku grupka 4 niewidomych mężczyzn pod przewodnictwem Dr Thomasa Armitage założyła Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Ulepszania Wypukłej Literatury dla Niewidomych (British and Foreign Society for Improving the Embossed Literature for the Blind). Ta mała grupka stopniowo powiększała się, aż przekształciła się w Królewski Narodowy Instytut dla Niewidomych, największego wydawcę literatury w brajlu w Europie i największą organizację dla ludzi z inwalidztwem wzroku w Wielkiej Brytanii. Obecnie alfabet Louisa Braille'a (popularny brajl) jest stosowany przez niewidomych w prawie każdym kraju na świecie. Został on dostosowany do potrzeb prawie każdego języka na świecie, od albańskiego, zuluskiego, aż po chiński i japoński. W samej Francji osiągnięcie Louisa Braille'a zostało w końcu zauważone przez państwo. W 1952 roku jego ciało przeniesiono do Paryża, gdzie złożono je w Panteonie, miejscu pochówku narodowych bohaterów Francji.

Helen Keller. Biografia

W 1882 roku dziewczynka w wieku niemowlęcym dostała wysokiej gorączki, że omal nie umarła. Udało się jej przeżyć, ale choroba pozostawiła swoje piętno. Przestała ona widzieć i słyszeć. Z racji tego, że nie słyszała, to nie mogła także mówić.
No więc, w jaki sposób to dziecko, które utraciło wzrok i słuch w wieku 19 miesięcy zostało pisarką i osobą cieszącą się światową sławą?
Helena Keller urodziła się 27 czerwca 1880 roku w Alabamie, jako córka wydawcy gazet. Przed chorobą była żywotnym i zdrowym dzieckiem o pogodnym, przyjaznym usposobieniu. Umiała chodzić, a także znała kilka prostych słów. Gorączka będąca skutkiem choroby odcięła ją od świata zewnętrznego, pozbawiając ją wzroku i słuchu. Czuła się jakby wrzucono ją do ciemnej, więziennej celi, z której nie można było uciec. Na szczęście Helena nie była osobą, która łatwo się poddaje. Wkrótce rozpoczęła poznawać świat za pomocą pozostałych zmysłów. Chodziła wszędzie za swoją matką, trzymając się jej sukienki. Dotykała ona i wąchała wszystko, co napotkała na swojej drodze, a także odczuwała dotykowo dłonie innych ludzi, aby "zobaczyć" co oni robili. Naśladowała również ich działania i wkrótce była w stanie wykonać pewne prace sama jak: dojenie krów lub ugniatanie ciasta. Nauczyła się nawet rozpoznawać ludzi, ich twarze lub ubrania, posługując się zmysłem dotyku. Potrafiła także powiedzieć, w jakiej znajdowała się części ogrodu na podstawie zapachu różnych roślin i odczucia rodzaju powierzchni podłoża, po którym stąpała. Do 7 roku życia wymyśliła ponad 60 różnych znaków, za pomocą których mogła rozmawiać ze swoją rodziną. Jeśli miała ochotę na chleb, to udawała, że kroi bochenek chleba i smaruje masłem kromki. Jeśli chciała loda, to otulała się swoimi ramionami i udawała, że trzęsie się z zimna. Niezwykłość i niepowtarzalność Heleny polegała na tym, że była ona niesamowicie inteligentna, a także wybitnie wrażliwa. Dzięki włożonemu przez siebie wysiłkowi potrafiła sprawić, że wyobcowany i bałamutny wobec niej świat zaczął mieć dla niej sens. Jednak nawet ona miała pewne ograniczenia, tj. nie była wszechstronna, doskonała. W wieku 5 lat Helena zaczęła zdawać sobie sprawę z tego, że różni się od innych ludzi. Zauważyła, że jej rodzina nie posługiwała się takimi znakami, symbolami niewerbalnymi, jak ona, lecz mówiła za pomocą ust. Stawała czasem między dwoma osobami i dotykała ich warg. Helena nie mogła zrozumieć, co oni mówią i sama nie była w stanie wypowiedzieć niczego sensownego, co było zrozumiałe dla innych. Chciała rozmawiać, ale bez względu na to jakby się nie starała, nie mogła zrozumieć, co do niej mówiono. Powodowało to u niej taką złość, wściekłość, że notorycznie miotała się po całym pokoju, kopiąc i krzycząc w stanie frustracji. Wraz z wiekiem jej frustracja wzrastała a ataki wściekłości były coraz częstsze. Stawała się szalona i niesforna. Jeśli nie otrzymała tego, co chciała, to wściekała się tak długo, aż jej rodzina ustąpiła i dała jej to, na co miała ochotę. Faworyzowanymi przez nią manierami było: zabieranie innym ludziom jedzenia z talerzy, ciskanie delikatnymi przedmiotami o podłogę. Raz nawet udało się jej zamknąć matkę w spiżarni. W końcu stało się jasne, że trzeba coś z Heleną uczynić. Więc tuż przed jej siedemnastymi urodzinami, rodzina sprowadziła dla niej prywatną nauczycielkę - Anne Sullivan. Anna Sullivan (zobacz zdjęcie Anny Sullivan z Heleną Keller) pochodziła z bardzo biednego środowiska. Utraciła wzrok w wieku 5 lat i trafiła do przytułku, gdy jej rodzina "rozpadła się", uległa rozbiciu. W końcu, na szczęście, uzyskała miejsce w Szkole Perkinsa dla Niewidomych w Bostonie. Tutaj otrzymała przezwisko Spitfire (złośnica, sekutnica), ponieważ była niegrzeczna i źle się zachowywała. Na szczęście dyrektor uprzytomnił sobie, że gdyby nauczyła się ona właściwie zachowywać, to byłaby jedną z najbardziej utalentowanych uczennic. Po kilku latach i dwóch udanych operacjach przywracających jej wzrok zakończyła edukację ze stopniem naukowym. Stało się jasne dla dyrektora, że była ona jedyną osobą, która mogła wychowywać Helenę Keller. Anna wkrótce uświadomiła sobie przyczynę napadów złego humoru u Heleny. Wiedziała, że gdyby była w stanie nauczyć Helenę porozumiewania się, to stałaby się ona inną osobą. Pomimo tego, zanim mogła ona uczyć to dzikie dziecko, to musiała najpierw nad nim zapanować. Kiedy starała się namówić Helenę do zrobienia czegokolwiek, to nie podobało jej się, gdy Helena krzyczała, kopała i gryzła. Anna wygrywała w końcu te bitwy z Heleną po prostu siłą woli i wytrwałością. Następny przełom w zachowaniu Heleny nastąpił, gdy Anna zdecydowała się ją nauczyć alfabetu ręcznego (do dłoni). Jest to system znaków, w którym każda litera ma swoje znaczenie na dotykanej dłoni osoby głuchoniewidomej i jest przez nią odczuwana dotykowo. Każda litera ma oddzielny, przekazywany dotykowo sens. Znaczy to, że słowa i zdania mogą być wypowiadane. Metoda ta także umożliwia formułowanie dłuższych wypowiedzi. Anna zaprowadziła Helenę do pompy wodnej i wypompowała wodę na jej dłonie. Podczas wykonywania tej czynności wypowiedziała ona po kolei każdą literę słowa WATER (WODA). Powtarzała tę czynność aż do skutku, aż do znudzenia. Nagle Helena zdała sobie sprawę z tego, że pojedyncze znaki stanowią litery, które tworzą słowo WODA. W tej samej chwili uświadomiła sobie również, że wszystkie inne słowa na świecie muszą mieć swoją nazwę. Biegała, dotykając wszystkiego, co mogła napotkać na swojej drodze i pytała Annę, jak te napotkane przedmioty się nazywają. Anna kontynuowała nauczanie Heleny w ten sposób przez kilka następnych lat. Mówiła ona Helenie o wszystkim, co działo się wokoło. Przeliterowywała wszystko na jej dłoni, używając raczej pełnych zdań niż pojedynczych słów. W taki sposób Helena zdobywała dużą liczbę informacji, jakby była dzieckiem słyszącym. Anna zapoznawała zarazem swoją uczennicę ze słowami i pojęciami, które byłyby jej potrzebne w chwili osiągnięcia gotowości do mówienia. Anna zwracała uwagę na to, aby uczyć Helenę tych przedmiotów, podejmować w rozmowie te tematy, które ją interesowały. Anna dyskutowała z Heleną na każdy temat, który przyszedł tej ostatniej do głowy. W taki sposób Anna potrafiła utrzymać zainteresowanie swojej uczennicy na wielu tematach. Prowadziło to także do tego, że brali oni udział w fascynujących czynnościach takich jak, np. żeglowanie, saneczkarstwo, narciarstwo. Skutkiem tego, Helena stała się bardziej opanowana, wyciszona emocjonalnie i wkrótce nauczyła się czytać i pisać w brajlu. Nauczyła się także dotykowego odczytywania mowy z ust, tj. odczuwania układu warg na podstawie ruchów i wibracji, za pomocą opuszków palców. Opisana wyżej metoda nazywa się TADOMA, a pełną sprawność w posługiwaniu się nią uzyskało bardzo niewielu ludzi. Helena nauczyła się także mówić, co stanowiło najważniejsze osiągnięcie dla osoby, która utraciła słuch. W końcu Anna zdecydowała, że Helena potrzebuje więcej formalnych wskazówek, jeśli ma ona zaspokoić swoją ambicję podjęcia studiów. W 1888 roku Helena wraz ze swoją nauczycielką udały się do Instytutu Perkinsa dla Niewidomych w Bostonie. Tutaj Anna kontynuowała naukę Heleny, ale z pomocą oprzyrządowania technicznego i książek będących na wyposażeniu szkoły. Potem w 1894 roku wstąpiły do Szkoły Wrighta-Humasona dla Głuchych w Nowym Jorku. Anna uczęszczała na lekcje razem z Heleną i pełniła funkcję jej tłumacza. Anna "wystukiwała" na dłoni Heleny, to co mówili do niej nauczyciele i przepisywała książkę za książką w brajlu. Helena udowodniła, że jest wybitną uczennicą kończąc Radcliffe College ze stopniem naukowym w 1904 roku. Miała fenomenalną zdolność do koncentracji i zapamiętywania, a także wykazywała uporczywą determinację w dążeniu do celu. Kiedy była na studiach napisała książkę pod tytułem: Historia mojego życia. Pozycja ta była ogromnym sukcesem finansowym. Za pieniądze, które otrzymała za napisanie tej książki, kupiła sobie dom. Helena była bardzo religijna, a jej wiara stymulowała ją do coraz dokładniejszego poznawania świata. Zaczęła uzmysławiać sobie, że na świecie jest wielka niesprawiedliwość, a ludzie nie są traktowani tak samo, równo. Ślepota była często powodowana przez chorobę, która była z kolei następstwem biedy panującej w społeczeństwie. Helena została socjalistką, domagając się równouprawnienia kobiet i wyższych płac dla klasy robotniczej. Pomogła także w założeniu Amerykańskiej Fundacji na rzecz Niewidomych, mającej na celu zapewnienie świadczeń na wyższym poziomie dla ludzi z inwalidztwem wzroku. Helena podróżowała po kraju, wygłaszając wykład za wykładem. Napisano o niej kilka książek i zrobiono kilka filmów o jej życiu. W końcu stała się tak sławna, że była zapraszana za granicę i przyjmowano ją z wielkimi honorami na zagranicznych uniwersytetach. W 1932 roku została wiceprezesem Królewskiego Narodowego Instytutu dla Niewidomych w Zjednoczonym Królestwie. Po jej śmierci w 1968 roku założono na jej cześć stowarzyszenie do walki ze ślepotą w krajach rozwijających się. Obecnie ta organizacja - Helen Keller International jest jedną z największych organizacji pracujących z ludźmi niewidomymi na świecie. Helena Keller nie odniosłaby tak wielkiego sukcesu, gdyby nie jej genialna nauczycielka - Annie Sullivan, która towarzyszyła jej wszędzie przez prawie 50 lat. Bez pomocy swojej wiernej nauczycielki, Helena prawdopodobnie pozostawałaby w wyalienowanym, obcym dla innych świecie, jak w pułapce, z której nie ma ucieczki. Nie ma jednak także wątpliwości, że Helena Keller była osobą wybitną, wybitnie zdolną, a nawet geniuszem. Była ona niezwykle inteligentna, wrażliwa i zdeterminowana w dążeniu do założonego celu. Z pewnością była pierwszą osobą głuchoniewidomą, która odniosła sukces życiowy tej miary. Jednak nie jest ona jedyną osobą głuchoniewidomą, której się powiodło. Jest po prostu najlepszą z najlepszych. Być może największym jej sukcesem było to, że jej twórcze życie przekonało innych o tym, że kalectwo nie jest tragedią i czymś niemożliwym do przezwyciężenia.

Pewna Japonka powiedziała o Helenie Keller: "Przez wiele pokoleń, tj. przez niezliczoną ilość lat, schylaliśmy ze smutkiem głowy i godziliśmy się ze ślepotą, biedą, ludzkim nieszczęściem. Ta głuchoniewidoma kobieta z dumą podnosi głowę i uczy nas jak pokonać trudności własną pracą i z uśmiechem na twarzy. Przynosi ona światłość i nadzieję naszej duszy".

Ludzie niewidomi i słabowidzący z dodatkowymi upośledzeniami

60% dorosłych i 50% dzieci z niepełnosprawnością ma dodatkowe kalectwo lub chorobę (schorzenie). Ludzie z porażeniem mózgowym, na przykład, mają trudności w sprawowaniu kontroli nad mięśniami lub mową, a jednocześnie mogą być niezdolni do widzenia. U większości dorosłych, inne upośledzenia nie są skutkiem inwalidztwa wzroku. Są one raczej spowodowane podeszłym wiekiem, tj. starością. Najpowszechniej spotykanym dodatkowym kalectwem występującym wśród dorosłych ludzi słabowidzących jest artretyzm. Natomiast u wielu dzieci ze sprzężonymi upośledzeniami, te dodatkowe kalectwa mogą być powiązane ze słabowidzeniem i ślepotą. Dodatkowe schorzenia pojawią się w trakcie lub zaraz po urodzeniu się dziecka. Przykładem choroby, która może mieć wieloraki wpływ na dziecko, jest różyczka. Jeśli kobieta ciężarna zarazi się wirusem różyczki, to dziecko może urodzić się z inwalidztwem wzroku, słuchu, upośledzeniem umysłowym oraz problemami sercowymi. Dzieci, które urodziły się z kilkoma upośledzeniami stawiają czoło wielkim trudnościom. Pierwsze kilka lat życia dziecka jest bardzo ważne dla jego rozwoju. Jeżeli dziecko zostanie odizolowane od świata zewnętrznego z powodu swoich upośledzeń, to może nie rozwijać się szybko i wszechstronnie, tak jak inne dzieci.

Dodatkowe schorzenie ma dużo większy wpływ na osobę niewidomą i słabowidzącą niż na widzącą. Ludzie głuchoniewidomi, na przykład, nie są w stanie rozmawiać w powszechnie obowiązujący sposób, tj. używając mowy artykułowanej. Z tego powodu każde dodatkowe kalectwo powinno być rozumiane jak zwielokrotnienie trudności, którym musi stawić czoło osoba z inwalidztwem wzroku, a nie jedynie jak coś dodatkowego. Z tego też względu ludzie ze sprzężonymi upośledzeniami potrzebują dużo więcej pomocy niż inni. Najważniejszą rzeczą, o której należy pamiętać jest to, że osoby głuchoniewidome są ludźmi, a nie interesującą grupą badawczą. Bardzo łatwo jest komuś przyczepić etykietkę, używając całej gamy medycznych definicji, a potem "patrzeć na nią tylko przez pryzmat tej etykietki". Każda osoba jest indywidualnością samą w sobie, z jej indywidualnymi potrzebami i zdolnościami. Czasami te potrzeby i zdolności mogą być wyrażane w sposób trudny do zrozumienia dla ludzi widzących. Nie zmienia to także faktu, że te potrzeby i zdolności są bardzo rzeczywiste. Nie zmienia to również faktu, że każda osoba ma takie samo prawo do szacunku a jej własna godność powinna być chroniona.

Ludzie niewidomi i słabowidzący w podeszłym wieku

W Wielkiej Brytanii jest blisko milion osób niewidomych i niedowidzących. 72% spośród tej liczby jest płci żeńskiej, a 66% jest w wieku przekraczającym 75 lat. Oznacza to, że jedna na pięć osób w wieku ponad 75 lat w tym kraju jest niewidoma lub słabowidząca. Większość spośród tej populacji traci wzrok stopniowo w wyniku procesu starzenia się. Wielu przychodzi z ogromną trudnością wychodzenie poza teren własnego domu lub samodzielne wykonywanie pewnych czynności takich jak: robienie zakupów lub czytanie. Trudności te nawarstwiają się jeśli osoby te mają dodatkowe kalectwo, jak artretyzm lub głuchotę. Wielu ludzi niewidomych i słabowidzących w podeszłym wieku żyje samotnie. Większość jest bardzo biedna, żyje ze skromnych rent inwalidzkich lub zasiłków. Większość osób niewidomych i słabowidzących w podeszłym wieku jest nieświadoma przysługujących im zapomóg i form wsparcia instytucjonalnego. Pewna niewielka ich część niechętnie akceptuje fakt bycia "podmiotami" działalności dobroczynnej, charytatywnej ze strony osób widzących, pomimo że przysługują im zapomogi i świadczenia od państwa. Dla niektórych ludzi pewnym skutecznym rozwiązaniem może być przeprowadzka do domu, w którym uzyskają oni specjalistyczną opiekę. Większość jednak ludzi woli pozostanie we własnych domach, które są im znane od podszewki. Przeprowadzka do nowego miejsca jest zawsze stresująca, w szczególności dla ludzi z inwalidztwem wzroku. Osoby niewidome i słabowidzące znają topografię swojego własnego domu, wiedzą gdzie się znajdują wszystkie przedmioty, tj. meble, ubrania, itp. Przy zapewnieniu właściwej pomocy i wsparcia, ludzie w starszym wieku z inwalidztwem wzroku są w stanie pozostawać niezależnymi, tj. wykonywać różne czynności samodzielnie i uczestniczyć w wielu zajęciach. Popularnymi hobby są; czytanie, szydełkowanie i ogrodnictwo. Wśród form pomocy dostępnych dla starszych ludzi niewidomych i słabowidzących można wyróżnić: stoliki na kółkach do podawania posiłków, pomoc domową, książki mówione, gazety mówione, korzystanie z usług osoby czytającej, odwiedziny przyjaciół. Niestety pomoc oferowana przez państwo jest całkowicie niewystarczająca. Wielu ludzi niewidomych musi polegać na sąsiadach lub korzystać z pomocy organizacji społecznych takich jak RNIB. Charakter pomocy, która powinna być zaoferowana, zależy od indywidualnych potrzeb każdej osoby. Niektórzy ludzie bardzo lubią czytać a więc zaopatrują się w książki brajlowskie lub moonowskie.

Słynni ludzie niewidomi

Na tej karcie informacyjnej znajduje się lista słynnych ludzi z inwalidztwem wzroku, zarówno postaci literackich, mitologicznych, jak i rzeczywistych osób. Na liście zamieszczono najbardziej znane osoby. Wizerunek niektórych niewidomych postaci w literaturze lub w innych formach sztuki jest bardzo negatywny. Postaci niewidome są często spostrzegane jako przerażające lub godne pożałowania bądź też są ukazywane jako osoby, które zostały ślepotą lub słabowidzeniem ukarane za złamanie jakiejś moralnej zasady. Bardzo ważne jest zdanie sobie sprawy z tego, że inwalidztwo wzroku może dotyczyć każdego bez względu na jego postępowanie lub przekonania religijne. Pomimo tego, że kalectwo może powodować prawdziwe problemy, to nie czyni ono ze zwykłych ludzi potworów lub godnych pożałowania ofiar.

David Blunkett - poseł w parlamencie
Louis Braille - wynalazca pisma dla niewidomych
Ray Charles - amerykański piosenkarz i kompozytor
Amor Eros - grecki, rzymski bóg miłości
Eduard Degas - francuski malarz
Henry Fawcett - minister poczty w XIX wieku
Homer - grecki poeta
Helen Keller - amerykańska pisarka i filantropka
John Milton - angielski poeta
Claude Monet - francuski malarz
Horatio Nelson - brytyjski admirał
Odyn (Odin) - nordycki bóg
Edyp - mitologiczny król grecki
Samson - biblijny bohater
Święty Paweł - apostoł
Tiresias - mitologiczny, grecki prorok
Stevie Wonder - amerykański piosenkarz i kompozytor
Andrea Bocelli - włoski tenor (śpiewak), kompozytor, producent muzyczny
Horus - egipski bóg