Systematyka w pedagogice specjalnej

Tradycyjnie wyróżnia się następujące szczegółowe działy pedagogiki specjalnej :

  1. Tyflopedagogika - nauczanie i wychowanie osób niewidomych i niedowidzących.
  2. Surdopedagogika - nauczanie i wychowanie osób głuchych i niedosłyszących.
  3. Oligofrenopedagogika - nauczanie i wychowanie osób upośledzonych umysłowo.
  4. Pedagogika lecznicza (terapeutyczna, kliniczna) - nauczanie i wychowanie osób przewlekle chorych i kalekich.
  5. Pedagogika resocjalizacyjna - nauczanie i wychowanie osób nieprzystosowanych społecznie.
  6. Pedagogika geriatryczna - nauczanie i wychowanie osób w podeszłym wieku.

J. Doroszewska (1981) wyróżnia zaś 3 działy pedagogiki specjalnej :

  1. Pedagogika specjalna rewalidacyjna (osoby z niepełnosprawnością, głównie dzieci).
  2. Pedagogika specjalna resocjalizacyjna (osoby nieprzystosowane społecznie).
  3. Pedagogika specjalna rehabilitacyjna (osoby z niepełnosprawnością, głównie młodzież i dorośli).

Istnieją też trzy działy pedagogiki specjalnej w zależności od specyfiki oddziaływań :

  1. Pedagogika specjalna kompensacyjna.
  2. Pedagogika specjalna korekcyjna.
  3. Pedagogika specjalna resocjalizacyjna.

Nawiązując w pewnym sensie do poprzednich propozycji A. Zawiślak (za: M. Wałachowska, 2010) wymienia działy pedagogiki specjalnej wraz z odpowiadającymi im typami działalności wychowawczej (tabela 1).

Tabela 1. Subdyscypliny pedagogiki specjalnej z uwzględnieniem rodzaju prowadzonej działalności wychowawczej
Rodzaj działalności wychowawczejOdpowiednie działy pedagogiki specjalnej
KompensacjaPedagogika osób z upośledzeniem umysłowym, niesłyszących i słabosłyszących, niewidomych i słabowidzących, głuchoniewidomych, ze sprzężonymi upośledzeniami
LeczeniePedagogika osób przewlekle chorych, niesprawnych ruchowo, z autyzmem i zespołami psychozopodobnymi
KorekcjaPedagogika osób z trudnościami w uczeniu się, z zaburzeniami mowy - logopedia
ResocjalizacjaPedagogika osób niedostosowanych społecznie - resocjalizacja
Wzmożony rozwójPedagogika osób zdolnych i uzdolnionych

Według Światowej Organizacji Zdrowia - WHO (za: J. Sowa i F. Wojciechowski, 2001) jest 9 zasadniczych grup osób niepełnosprawnych :

  1. Osoby z upośledzeniami lokomocyjnymi.
  2. Osoby z upośledzeniami widzenia.
  3. Osoby z upośledzeniami w zakresie środków komunikowania się (mowa, pismo).
  4. Osoby z niepełnosprawnościami natury organicznej.
  5. Osoby z niepełnosprawnościami intelektualnymi.
  6. Osoby z niepełnosprawnościami emocjonalnymi.
  7. Osoby z wadami budzącymi szczególną odrazę.
  8. Osoby z wadami skrytymi (niewidocznymi dla oka).
  9. Osoby z upośledzeniami związanymi z procesem starzenia się.

Klasyfikacja upośledzeń O. Lipkowskiego (za: J.Sowa i F.Wojciechowski, 2001) obejmuje zaś następujące formy:

  1. Upośledzenia organów zmysłowych.
  2. Upośledzenia umysłowe.
  3. Upośledzenia charakterologiczne (zaburzenia w zachowaniu).
  4. Upośledzenia motoryczne.
  5. Upośledzenia mowy i wymowy, legastenie i inne.

Z. Sękowska (1998) za Grzegorzewską przyjęła, że podmiotem pedagogiki specjalnej są :

  1. Niewidomi i niedowidzący.
  2. Głusi i niedosłyszący.
  3. Głuchoniewidomi.
  4. Upośledzeni umysłowo.
  5. Przewlekle chorzy.
  6. Osoby z uszkodzeniem narządu ruchu.
  7. Osoby z trudnościami w uczeniu się na skutek dysharmonii rozwoju.
  8. Społecznie niedostosowani.

Na początek

LITERATURA:

Doroszewska J. (1981).Pedagogika specjalna. Tom I. Wyd. Ossolineum Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk.
Sękowska Z. (1998).Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. Wyd. WSPS Warszawa.
Sowa J., Wojciechowski F. (2001).Proces rehabilitacji w kontekście edukacyjnym. Wyd. Oświatowe FOSZE Rzeszów.
Wałachowska M. (2010). Dydaktyka specjalna - dział pedagogiki specjalnej i dydaktyki ogólnej, w: J.Głodkowska (red.) Dydaktyka specjalna w przygotowaniu do kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Wyd. APS Warszawa, 29.-59.