Psychospołeczne korelaty wyuczonej bezradności młodzieży gimnazjalnej z trudnościami w uczeniu się i zaburzeniami towarzyszącymi

okładka psychospołeczne korelaty wyuczonej bezradności Celem badań było określenie poziomu wyuczonej bezradności gimnazjalistów z trudnościami w uczeniu się (LD) i towarzyszącym zespołem deficytu uwagi i nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD) oraz jego psychospołecznych korelatów. Na podstawie analizy literatury określono trzy wymiary wyuczonej bezradności: (1) wymiar poznania (bezradność intelektualna na lekcjach języka polskiego i matematyki), (2) kontrolowalności (lokalizacja poczucia kontroli w sytuacji osiągnięcia sukcesu i poniesienia porażki), (3) zachowania (poczucie własnej skuteczności). Ponadto zbadano wybrane sfery funkcjonowania psychospołecznego (korelaty), tj. samoocenę, postawy wobec trudności w uczeniu się i zaburzeń towarzyszących oraz wsparcie edukacyjne i społeczne. W badaniach uczestniczyły trzy grupy gimnazjalistów z trzecich klas: z trudnościami w uczeniu się i towarzyszącym zespołem ADHD (grupa A), mający tylko trudności w uczeniu się, tylko syndrom ADHD lub jedynie zespół zachowań buntowniczo-opozycyjnych (ODD) (grupa B) oraz nieprzejawiający ani trudności w uczeniu się, ani innych zaburzeń (grupa C). Trudności w uczeniu się i zaburzenia towarzyszące (ADHD, ODD) u uczniów zostały zdiagnozowane przez szkołę. Zastosowano skale obserwacyjne dla nauczycieli, które dotyczyły objawów tych zaburzeń u uczniów. W monografii zaprezentowano również wyniki eksploracji związków między wymiarami wyuczonej bezradności a sferami funkcjonowania psychospołecznego badanej młodzieży z trzech grup. Badani gimnazjaliści różnili się nie tylko w zakresie wymiarów wyuczonej bezradności i ich korelatów psychospołecznych, ale i w odniesieniu do zanotowanych zależności między zmiennymi. Uczniowie ze współistniejącymi syndromami LD i ADHD, zdiagnozowanymi przez nauczycieli, cechowali się największą wyuczoną bezradnością we wszystkich jej aspektach. Współwystępowanie trudności w uczeniu się i zespołu ADHD miało również swój udział w różnicach między badanymi grupami gimnazjalistów dotyczących poziomu funkcjonowania psychospołecznego w wymiarach: samooceny, postaw wobec trudności w uczeniu się i zespołu deficytu uwagi z nadpobudliwością i wsparcia edukacyjnego oraz społecznego. Na podstawie analizy regresji wielokrotnej udało się ustalić, że siła związku między bezradnością intelektualną (wymiar poznania) a samooceną była największa w grupie cechującej się współistnieniem LD i ADHD. Pozwoliło to na potwierdzenie hipotezy głoszącej, że kryterium współwystępowania będzie oddziaływało na zależność między tymi zmiennymi.

Psychosocial correlates of learned helplessness in adolescents with learning disabilities (LD) and comorbid disorders

The research findings concern learned helplessness and its psychosocial correlates regarding middle school students with learning disabilities (LD) and comorbid disorders (attention deficit hyperactivity disorder - ADHD). The review of many interdisciplinary studies enabled me to identify three dimensions of learned helplessness: (1) cognition (intellectual helplessness connected with learning Polish and math at school), (2) uncontrollability (locus of control for success and failure), (3) behavior (self-efficacy). Furthermore, three spheres of psychosocial functioning (correlates) were investigated: self-esteem, attitudes towards LD and ADHD, educational and social support. The study involved the three groups of middle school students: with learning disabilities and co-occurring ADHD (group A), having single problem in learning (LD) or in attentional, behavioral, emotional domain (ADHD, oppositional defiant disorder - ODD) (group B), having neither LD, ADHD nor ODD (group C). The B and C were comparison groups. Learning disabilities and comorbid disorders (ADHD, ODD) in adolescents were identified by school system. The LD and comorbid disorders checklist for teachers had been used to qualify all the adolescents for three separate groups. The monograph contains the analysis of correlations between learned helplessness and psychosocial spheres regarding three groups of adolescents. Taking into consideration both dimensions of learned helplessness and its psychosocial correlates, the groups differed from each other. The students with comorbid LD and ADHD recognized by teachers showed the highest level of learned helplessness. The concomitance of LD and ADHD contributed also to the group differences with respect to psychosocial correlates: self-concept, attitudes towards LD and ADHD, educational and social support. A multiple regression analysis yielded the strongest correlation between intellectual helplessness (cognition) and self-esteem in regard to group A (co-existence of LD and ADHD). Taking into account the aforementioned relationship the hypothesis on the comorbid disorders contribution was supported.