UMAWIANIE SIĘ NA RANDKĘ-BADANIA DOTYCZĄCE STRATEGII KOGNITYWNYCH

Wprowadzenie

W okresie adolescencji umawianie się na randki pełni kluczową rolę w rozwoju psycho-społeczno-seksualnym osoby. To, w jaki sposób w tym okresie zawieramy znajomości heteroseksualne może być m.in. zwiastunem ogólnego poziomu kompetencji społecznej. Podkreśla się, że umawianie się na randkę i doświadczenia z nią związane pełnią różne funkcje wspomagające rozwój psychospołeczny. Będąc formą rekreacji i relaksu lub spotkania towarzyskiego, randka może stwarzać okazję do podniesienia pozycji społecznej wśród rówieśników i wspomnianej kompetencji społecznej oraz dawać możliwość odkrywania własnej tożsamości seksualnej, czy też okazywania zainteresowania własnej sympatii przez zaloty, umizgi (M. Lau, Ch. Markham, H.Lin, G. Flores i M.R. Chacko, 2009). Duże znaczenie tego aspektu rozwoju społecznego podczas wieku dorastania (umawiania się na randki) wynika także z faktu, że w tym okresie ma miejsce tzw. "burza hormonów", co jest szczególnie widoczne w relacjach w diadzie chłopak-dziewczyna. Podkreśla się, że większość badań na temat rozwoju społecznego w okresie adolescencyjnym ma charakter głównie opisowy. Ogólnie, takie badania są oparte na obserwacjach klinicznych (Erikson, 1968 za: S. Jackson i in., 2001), ankietach socjologicznych (np. Dunphy, 1963 za: S. Jackson i in., 2001) lub na badaniach kwestionariuszowych (np. Youniss i Smollar, 1985; Smetana, 1988 za: S. Jackson i in., 2001). Procesy kognitywne mające w tym przypadku swój udział spotykają się z małym zainteresowaniem, a mamy za mało dowodów na to, jak silny wpływ wywiera przetwarzanie informacji na wyniki badań dotyczących percepcji społecznej u dorosłych (Wyer i Srull za: S. Jackson i in., 2001). Eksploracje na temat takich procesów w okresie dorastania powinny dać jaśniejszy obraz tego, w jaki sposób nastolatki myślą o tym, w jaki sposób rozwija się ich aktywność społeczna w tym kontekście. To, z kolei, powinno pomóc nam w zgłębieniu naszego rozumienia tego, w jaki sposób zachowanie społeczne wiąże się z indywidualnymi strategami radzenia sobie oraz jakich trudności mogą doświadczać niektóre nastolatki w kształtowaniu, podtrzymywaniu i rozwijaniu relacji z innymi. para nastolatków Rozwój percepcji społecznej w okresie adolescencji jest bardzo szerokim tematem i istnieją trudności w podjęciu decyzji, w jaki sposób najlepiej ten obszar zbadać. Jednym z podejść jest oszacowanie, w jaki sposób młodzi ludzie przyswajają tę nową formę społecznej aktywności, będącą czymś ważnym dla większości adolescentów. Jedną z takich form aktywności jest inicjacja związku o charakterze romantycznym lub randki. Większość młodych ludzi zaczyna wyrażać zainteresowanie przedstawicielami płci przeciwnej podczas okresu wczesnej adolescencji. Ogólnie rzecz biorąc, w USA młodzież inicjuje pierwsze spotkania intymne z płcią przeciwną już w wieku od 13 do 15 lat, a około 90% amerykańskich nastolatków ma już za sobą pierwszą randkę przed ukończeniem 17 roku życia (M. Lau, Ch. Markham, H.Lin, G. Flores i M.R. Chacko, 2009). Trzeba pamiętać, że osiągnięcie w procesie zainteresowania osobami płci przeciwnej (lub tej samej płci) takiego punktu, w którym młodzi ludzi planują wyjścia razem na randkę pociąga za sobą różnorodne problemy, którymi muszą stawić czoło. Z jednej strony, adolescenci rozpoczynają podejmowanie tej aktywności, mając mały zasób doświadczeń, a pomoc rodziców może być trudna do uzyskania. Adolescenci częściej mogą być bardzo niepewni co do stopnia, do którego ich własne zainteresowanie jest odwzajemniane przez chłopca lub dziewczynę, którzy są oczkiem ich uwagi. Zakres umiejętności oraz ich zaufanie do swoich własnych zdolności, aby skutecznie reagować w kontekście radzenia sobie z nowymi sytuacjami społecznymi, mają raczej charakter ograniczony. Krótko mówiąc, w celu "wywołania upragnionej sytuacji społecznej czyli randki" młodzi ludzie muszą podjąć różne decyzje na temat tego, co czynić i w jaki sposób najlepiej to zrobić. Więcej wiedzy o tym, co właściwie się dzieje w tych szczególnych okolicznościach towarzyszących umówionemu spotkaniu (randce) przyczyniłoby się również do podniesienia poziomu naszego zrozumienia tego, w jaki sposób niektórzy młodzi ludzie zaczynają doświadczać trudności w relacjach z rówieśnikami tej samej lub przeciwnej płci (S. Jackson i in., 2001).
S. Jackson i in. nie odnaleźli żadnych badań, które skupiałyby się bezpośrednio na tym, w jaki sposób młodzi ludzie inicjują związki romantyczne z innymi. Dotychczasowe prace empiryczne usiłowały zbadać rolę samego związku romantycznego i randki w odniesieniu do takich obszarów jak: rozwój pojęcia o sobie, samooceny, samowiedzy lub ukształtowanie silniejszego poczucia intymności (Sullivan, 1953; Erikson, 1968 za: S. Jackson i in., 2001). Większość innych prób empirycznych skupiałła się m.in. na związku między umawianiem się na randkę a poprzednimi doświadczeniami życiowymi i rozwojowymi, płcią, specyficznymi postawami młodzieży, różnymi negatywnymi i pozytywnymi skutkami psychospołecznymi itd. Wśród przykładów można wyróżnić takie szczegółowe zagadnienia jak: wpływ bycia z kimś w związku na poczucie intymności (Shulman i in., 1997; Feldman i in., 1998 za: S. Jackson i in., 2001); różnice w zakresie czerpanych z umawiania się na randki doświadczeń powiązane z płcią lub klasą szkolną (Montgomery i Sorell, 1998 za: S. Jackson i in., 2001); modele zachowań seksualnych w okresie adolescencji (Thornton, 1990; Mitchell i Wellings, 1998 za: S. Jackson i in., 2001); porównanie opinii tych nastolatków , którzy byli i nie byli zaangażowani w związek romantyczny z kimś innym (Shulman i Scharf, 2000 za: S. Jackson i in., 2001); wsparcie społeczne jako wymiar procesu inicjowania związku za pomocą umawiania się na randkę (Furman i Wehner, 1997 za: S. Jackson i in., 2001); zależność między zachowaniami nastolatków charakterystycznymi dla randkowania a postawami wobec seksu, seksualności, płciowości młodzieży; negatywne konsekwencje umawiania się na randki, np. objawy depresji, niski poziom funkcjonowania psychospołecznego, zaburzone odżywianie się u nastoletnich dziewcząt, niski poziom osiągnięć szkolnych oraz przedwczesna inicjacja, aktywność seksualna (por. M. Lau, Ch. Markham, H.Lin, G. Flores i M.R. Chacko, 2009). Większość tych prac badawczych obrazuje również, że relacje interpersonalne w okresie adolescencji, których ważnym aspektem są randki, mogą być powiązane z doświadczaniem stresów, które wywierają wpływ na zdolności radzenia sobie młodych ludzi (Seiffge-Krenke, 1995 za: S. Jackson i in., 2001), a zatem można założyć, że proces inicjowania i ewentualnego podtrzymania związku romantycznego z inną osobą stawia nastolatka w potencjalnie stresującej sytuacji.
S. Jackson i in. (2001) skupiają się w szczególności na tym procesie organizowania, planowania, przygotowania spotkania będącego randką. Badacze ci koncentrują uwagę tylko na relacjach heteroseksualnych, choć problem ten jest również ważny dla relacji homoseksualnych młodzieży. S. Jackson i in. (2001) wyodrębnili dwa połączone ze sobą badania, które opierają się na założeniu, że procesy dotyczące percepcji społecznej, a nie wyłącznie biologiczne lub społeczne procesy, wpływają na to, w jaki sposób spotkanie romantyczne może zostać zaaranżowane, zaplanowane.
W artykule S. Jackson i in. (2001) słowa "randka" i pokrewne pojęcia będą używane w kontekście zaplanowania tzw. romantycznego spotkania.

Badanie 1

Brak poprzednich badań na temat tego, w jaki sposób adolescenci przystępują do zaaranżowania pierwszej randki oznaczał, że stało się konieczne odnalezienie właściwej techniki badania tego aspektu rozwoju w okresie adolescencyjnym. Temat ten nie może być uznany za przedmiot łatwej, wolnej od uprzedzeń, otwartej dyskusji. Z tego powodu należy, co może być przydatne dla planowania badań nad doświadczeniami towarzyszącymi tzw. pierwszej randce, zaprezentować zastosowaną metodę.

Metoda

Pierwszym etapem w badaniach służących poznaniu doświadczenia nastolatków w związku z doświadczeniem pierwszej randki S. Jackson i in. (2001) było zastosowanie kwestionariusza wywiadu. 410 adolescentów (204 chłopców i 206 dziewcząt) z sześciu szkół z różnych części Holandii wypełniało kwestionariusz przez około 10 minut. Średni wiek badanych to 16 lat i 7 miesięcy. Taki wiek wybrano w celu zwiększenia prawdopodobieństwa, że większość spośród tych nastolatków, które starały się o to, już doświadczyła tej sytuacji, umówiając się na pierwszą randkę.
Spośród 410 adolescentów wybrano 47 (23 chłopców i 24 dziewczynki), którzy szczerze wyrazili zgodę na uczestnictwo w bardziej szczegółowych badaniach. Te 47 osób poproszono o zastosowanie dwóch list zawierających szczegóły sytuacji i czynności odnoszących się do umawiania się na randki w celu wybrania tych sytuacji i czynności, których same doświadczyły. Listy te sporządzono w oparciu o wywiady z ośmioma adolescentami oraz stosowną literaturę (Rademakers i Straver, 1986 za: S. Jackson i in., 2001). Podejście wykorzystujące listę sytuacji i czynności oparto na technikach początkowo stosowanych do rozwiązywania problemów klinicznych takich jak: jąkanie (Fransella i Bannister, 1977 za: S. Jackson i in., 2001) oraz samo-uszkodzenia ciała.
Badanych poproszono o wykorzystanie dwóch list przy wyborze sytuacji i czynności odnoszących się do ich własnych początkowych doświadczeń mających miejsce w sytuacji umówienia się na pierwszą randkę. Zachęcono ich również do włączenia czynności i sytuacji odnoszących się do nich samych, ale nie uwzględnionych w wykazach.

Wyniki

Wywiad

Około 75% adolescentów, którzy brali udział w początkowym wywiadzie umówiło się na randkę, przynajmniej raz. Przeciętny wiek, w którym to miało miejsce, to 13,7 lat.
W 47% przypadków inicjatywa była podjęta przez dwie osoby jednocześnie. 19% adolescentów powiedziało, że sami przejęli inicjatywę. Jedynie 10% powiedziało, że nie umawiało się na kolejne randki po pierwszej randce.

Wybór sytuacji na liście, w wykazie

47 badanych wybierało przeciętnie od 5 do 7 sytuacji. 11 spośród 17 sytuacji w wykazie, wybrało więcej niż 20% badanych, podczas gdy dwie sytuacje wybrano tylko raz. Każda osoba spośród ośmiu badanych dodała jedną dodatkową sytuację, ale one nie nakładały się na siebie. Cztery spośród sytuacji wybrało większość niż 50% badanych: "Ktoś, kogo słabo znasz i jest to znajomość wymuszona, a nie autentyczna" (66%), " Brak poczucia bezpieczeństwa przy umawianiu się na randkę z osobą, która ci się podoba" (64%), "Ktoś, kogo już dobrze znasz" (60%) oraz "Chcesz porozmawiać z osobą, która ci się podoba, ale nie wiesz w jaki sposób" (53%).

Wybór czynności z Listy/Wykazu Czynności

Badani przeciętnie wybierali 7 czynności. 13 spośród 28 czynności było wybranych przez więcej niż 20% badanych, a trzy nie zostały wcale wybrane. Każdy spośród pięciu badanych dodał następną jedną czynność, ale te indywidualne wybory nie odnosiły się do tego samego zachowania. Sześć czynności/zachowań zostało wybranych przez więcej niż 50% badanych: "Po prostu idę na randkę w bezpośredni sposób" (64%), "Najpierw muszę poznać tę osobę, która mi się podoba" (64%), "Rozmawiam o pierwszej randce z przyjaciółmi" (60%), "Proszę o radę przyjaciół" (57%), "Sam o tym myślę, nad tym się zastanawiam" (55%) oraz "Przekładam spotkanie tak długo, aż pojawi się właściwy moment" (51%).
Niektóre czynności/sposoby postępowania wybrało istotnie więcej dziewcząt niż chłopców. Przykłady to: "Proszę o radę przyjaciół" (19 dziewcząt, 8 chłopców); "Przyciągam uwagę przez bycie tak często, jak to tylko możliwe w tym samym miejscu jak ten chłopak/ ta dziewczyna" (16 dziewcząt, 6 chłopców); "Umawiam się z kimś przypadkowo poznanym w tłumie" (10 dziewcząt, 4 chłopców); "Wykorzystuje kogoś jako mediatora/pośrednika" (8 dziewcząt, 3 chłopców). Nie było żadnych czynności, zachowań, gdzie wybory chłopców przewyższałyby liczbą wybory dziewcząt.

Dyskusja

Wyniki tego początkowego badania wskazują na to, że jego uczestnicy byli w stanie zastosować dwa wykazy, analizując własne doświadczenia. Wszystkie sytuacje wybrano przynajmniej raz i wszystkie z wyjątkiem trzech czynności wybrano przynajmniej raz. Istniały także wyraźne różnice w częstotliwości, z jaką wybierano te dwie sytuacje i podejmowane czynności.

Badanie 2

Badanie 1 udowodniło, że większość twierdzeń na dwóch listach (w dwóch wykazach) odnosiło się do doświadczeń młodych ludzi związanych z tym, jak po raz pierwszy wyrazili swoją chęć umówienia się na randkę. Badanie to wskazało na to, że niektóre typy sytuacji i rodzaje czynności pojawiały się częściej niż inne. Pewne sytuacje i czynności były także bardziej typowe dla chłopców niż dla dziewcząt i vice versa.
Jednak niektóre czynności nie zostały nigdy wybrane, a pozostałe sytuacje lub zachowania zostały zidentyfikowane pod względem ich użyteczności. Zatem dwie listy zostały zmodyfikowane przez usunięcie niewyselekcjonowanych twierdzeń, zmieniając sformułowania, aby wyrazić je bardziej jasno oraz przez dodanie nowych twierdzeń. Celem tych zmian było sprawienie, by dwie listy bardziej bezpośrednio odnosiły się do właściwego doświadczenia nastolatków w kontekście czynności i sytuacji powiązanych z umawianiem się na randkę. Te zmodyfikowane listy zostały potem zastosowane w Badaniu 2. Celem badania 2 była eksploracja bardziej szczegółowego zastosowania przez badane podmioty sytuacji i czynności. Pociągało to za sobą wykorzystanie list/wykazów w połączeniu z techniką wywiadu. Wywiady służą uzyskaniu informacji dotyczących sposobu myślenia badanych, zaangażowanych w sytuacje, których doświadczali lub w wykonywanie znanych im czynności.

Metoda

Jak miało to miejsce w Badaniu 1, badanie przeprowadzono w dwóch etapach. W pierwszym etapie, 287 osób odpowiedziało na pytania zawarte w krótkim wywiadzie dotyczące ich doświadczeń związanych z umawianiem się na randkę. Następnie (Etap 2), podgrupie wyłonionej z 287 osób zaprezentowano listy, wykazy sytuacji i czynności/zachowań oraz poproszono o wybór pozycji odnoszących się do ich doświadczeń związanych z umawianiem się na randkę. Później odpowiedzieli na pytania pochodzące z wywiadu dotyczące sytuacji i czynności, które wybrali spośród innych.
Badani (136 dziewcząt, 151 chłopców) pochodzą z gimnazjów z okolic Liege (Belgia). Wszystkie trzy główne rodzaje kształcenia w Belgii, tzn. Ogólne, Techniczne i Zawodowe były reprezentowane w grupie. W czasie badań, wszyscy uczniowie uczyli się albo trzeci albo czwarty rok z rzędu. Średni wiek nastolatków wynosił 16,2 lat.
Mniej liczna grupa adolescentów (39 dziewcząt, 34 chłopców) wzięła udział w drugim etapie badań. Wszyscy ci badani wyrazili swoją chęć uczestniczenia w wywiadzie i wszyscy mieli przynajmniej dwóch partnerów lub dwie partnerki, z którymi umawiali się na randki. Średni wiek w tej drugiej grupie to 16,2 lata (dziewczynki 16,1; chłopcy 16,3).

Wywiad

Wywiad z badanymi prowadzono indywidualnie. Najpierw zaprezentowano im szczegółową wersję wykazu sytuacji wykorzystaną w badaniu 1 i poproszono ich o wybranie tych sytuacji, z którymi osobiście zetknęli się, chcąc umówić się na randkę z przedstawicielem płci odmiennej. Poproszono ich także o dodanie do wykazu innych sytuacji, których doświadczyli. Następnie, każdemu adolescentowi pokazano szczegółową wersję listy czynności, którą zastosowano w badaniu 1 i poproszono o wybranie tych czynności, które podjęli, aby umówić się na randkę. Tak jak w przypadku sytuacji, poproszono ich o dodanie czynności, które wykonali, ale których nie było na liście.
Treść wywiadu dotyczyła:

Celem wywiadu było usiłowanie uzyskania wyraźniejszego obrazu sposobu myślenia adolescentów oraz czynności powiązanych z przygotowaniem się do pierwszej randki. Zadano także pytania dotyczące ich ostatniej randki w celu uzyskania ich opinii o zakresie, w jakim zastosowane pierwsze podejście uległo modyfikacji w świetle zgromadzonego doświadczenia. Wykorzystano także możliwość zbadania różnic między tymi, którzy cechowali się mniejszym doświadczeniem, a tymi, którzy mieli znaczny zasób doświadczeń związanych z umawianiem się na randki (S. Jackson i in, 2001).

Wyniki

Tabela 1. Często (>45%) i rzadko wybierane sytuacje (<20%) przez badanych (źródło: S. Jackson i in., 2001)
Często wybierane sytuacjeOdsetek odpowiedzi
Dziewczyna/Chłopak, których już dobrze znasz88%
którzy/które są kilka lat starsi/starsze od Ciebie73%
którzy/które podobają się także twojemu najlepszemu przyjacielowi/twojej najlepszej przyjaciółce 56%
którzy/które podobają się tobie, ale chodzisz na randki z inną osobą 53%
o których nie wiesz, czy się im podobasz48%
których/które słabo znasz48%
których osiągnięcia szkolne różnią się od twoich 47%
którzy/które mają odmienne poglądy od twoich 47%
których doświadczenia związane z randką znacznie różnią się od twoich 45%
którzy/które odwołują się tylko do twojej fizyczności, sylwetki, wyglądu zewnętrznego 45%
Rzadko wybierane sytuacjeOdsetek
którzy/które są przyjaciółmi/przyjaciółkami twojego najlepszego przyjaciela/twojej najlepszej przyjaciółki19%
której/emu się podobasz, ale twoi przyjaciele/twoje przyjaciółki nie aprobują jej/jego15%
o których, myślisz, że nie są tak dobrzy/takie dobre, jak ty sam/sama 15%

Tabela 1 przedstawia sytuacje, które wybrało 45% lub więcej badanych i te, które były rzadko wybierane (mniej niż 20% wyborów). Tabela obrazuje różne rodzaje wybieranych sytuacji i pokazuje, że niektóre odnoszą się do adolescentów, którzy są dobrze znani, w momencie gdy pozostałe, odnoszą się do kogoś, kto jest mniej znany lub jest postrzegany jako ktoś, kto jest inny.
W tabeli 1 widzimy, że każdą spośród 10 sytuacji wybrało przynajmniej 45% grupy badanej. Najczęściej wybieraną sytuacją jest następująca: "ktoś kogo już dobrze znasz". Wydaje się, że dla tej grupy nastolatków, przynajmniej, znajomość nie wywołuje lekceważenia, kiedy mamy na myśli kandydata/kandydatkę na randkę. Z drugiej strony, inne wybory sugerują częste uwzględnianie adolescentów, którzy są mniej dobrze znani; tych, którzy są starsi; tych, którzy mają większe doświadczenie w umówianiu się na randki lub tych, którzy mają inne poglądy. Potencjalną niepewność towarzyszącą sytuacji umawiania się na randkę obrazuje fakt, że jeden na dwóch badanych wybrał sytuację "nie wiesz, czy się im podobasz".
Rzadko wybierane sytuacje odsłaniają jeszcze inny obraz. Mniej niż co piąty adolescent żywi sympatię do przyjaciółki/przyjaciela swojego najlepszego przyjaciela/najlepszej przyjaciółki, być może dlatego, że uznaje ją/jego za już zaangażowanego/zaangażowaną w związek. Mniej adolescentów doświadczyło sytuacji, w której ktoś, kto żywi do nich sympatię, nie jest aprobowany przez przyjaciół/przyjaciółki. Ten poziom reakcji może stanowić wskazówkę, że nastolatki są rzadko świadome odczuwania akceptacji ze strony kogoś spoza kręgu ich przyjaciół/przyjaciółek, lub może on pokazywać, że przyjaciele/przyjaciółki są postrzegani/postrzegane jako w wysokim stopniu tolerancyjni/e dla potencjalnych inicjowanych związków przez osobę. Fakt, że sytuacja - "chłopiec/dziewczyna, których twoi przyjaciele/przyjaciółki nie aprobują" - nie była szczególnie często wybierana (niemniej jednak przez więcej niż 20% badanych), może być interpretowany jako dodanie pewnej wagi do tej drugiej sugestii. Trzecia rzadko wybierana sytuacja może być także różnie interpretowana. Może ona pokazywać, że rodzaj porównywania społecznego, który w tym przypadku zastosowano, nie jest czymś, co często wyłania się w kontekście umawiania się na randki.

Tabela 2. Czynności często wybierane (>45%) lub rzadko wybierane (<20%) przez badanych (źródło: S. Jackson i in., 2001)
Często wybierane czynnościOdsetek
Próbuję lepiej poznać ją/jego79%
Próbuję dowiedzieć się tak dużo, jak tylko to możliwe o niej/nim 75%
Zwracam się o radę do przyjaciół/przyjaciółek78%
Rozmawiam o tym z moimi przyjaciółmi/przyjaciółkami64%
Próbuję komunikować niewerbalnie moje odczucia 52%
Wykorzystuje poczucie humoru 48%
Podejmuję działania mające sprawić, aby wybrać ciebie spośród innych osób z tłumu 45%
Nawiązuje kontakt z jej/jego przyjaciółmi/przyjaciółkami 52%
Jestem tak często, jak to tylko możliwe, w tym samym kręgu ludzi lub miejscu, co on/ona 64%
Przyłączam się do szerokiego kręgu osób, w którym mogę ją/jego łatwo spotkać45%
Chodzę na prywatki, dyskoteki, gdzie ona/on mogą też być45%
Rzadko wybierane czynnościOdsetek
Rozmawiam o tym z (jednym) spośród twoich rodziców16%
Zwracam się o radę do brata/siostry 16%
Unikam okazywania swoich uczuć moim przyjaciołom/przyjaciółkom 15%
Pokazuję tę stronę siebie, której nie ujawniam innym ludziom15%
Oferuję swoją pomoc w nauce szkolnej lub przy wykonywaniu innego zadania 11%
Proszę własnego brata/siostrę, aby załatwił randkę bez mojego zaangażowania 10%
Unikam jego/jej 10%

Czynności

Częstość z jaką badani wybierali specyficzne czynności pokazano w tabeli 2. Czynności podzielono na te wybierane często (wybór >45%) oraz te wybierane rzadko (wybór <20%).
Analizując rzecz powierzchownie, często stosowane strategie umawiania się na randkę można podzielić na cztery szerokie grupy. Pierwsza może odnosić się do poszukiwania informacji i zawiera dokładniejsze poznawanie osoby, z którą umawiamy się na randkę. Dwie zaangażowane czynności, tj. usiłowanie lepszego poznania drugiej strony oraz dowiedzenie się tak dużo, jak to tylko możliwe na temat osoby, z którą umawiamy się na randkę wybierano w trzech na cztery przypadkach.
Druga grupa obejmuje korzystanie z pomocy przyjaciół/przyjaciółek. Dwie uwzględnione czynności, tj. otrzymywanie rady od przyjaciół oraz rozmawianie z przyjaciółmi/przyjaciółkami wybierano w trzech czwartych i dwóch trzecich wszystkich przypadków.
Trzecia grupa może być określona podejściem domniemanym, niesprawdzonym. Trzy wykorzystane czynności mają wspólną jedną cechę, tj. są skierowane bezpośrednio na osobę, do której żywi się sympatię. Dotyczą one strategii kształcących takich jak: koncentracja uwagi na sobie, wykorzystywanie poczucia humoru oraz usiłowanie komunikowania niewerbalnego uczuć.
Ostatnią grupę wyodrębniono ze względu na okrężne czynności. Można je nazwać strategiami o niskim stopniu ryzyka, ponieważ zawierają przebywanie w tym samym miejscu lub nawiązywanie kontaktu z przyjaciółmi/przyjaciółkami osoby docelowej.
Rzadko wybierane czynności wskazują, że w przeciwieństwie do częstego zwracania się o pomoc przyjaciół po radę, członkowie własnej rodziny rzadko stanowią doradców w odniesieniu do tego, z kim umawiać się na randkę. Pozostałe czynności w obrębie tej grupy sugerują, że adolescenci nie unikają wyrażania swoich uczuć wobec przyjaciół oraz, że pozostają w stanie zgodności z samym sobą, nie prezentując tej strony siebie, która różni się od tej pokazywanej innym.

Doświadczenia i sytuacje związane z umawianiem się na randkę

W wywiadzie badanych poproszono o powiedzenie, ile razy właściwie umawiali się na randkę. Na podstawie ich odpowiedzi wyodrębniono dwie grupy:

Te dwie grupy porównano, aby zobaczyć, czy istniały różnice w zakresie typów sytuacji, z którymi się zetknęli.
Badani cechujący się większą liczbą doświadczeń częściej spotykali się z sytuacjami, w których żywili sympatię do kogoś, kogo znali słabo, do kogoś, kto nie był akceptowany przez ich rodziców i do kogoś, kogo uznawali za nie w takim samym stopniu dobrego, jak siebie samych. Częściej doświadczali sytuacji, w których byli świadomi, że druga strona także odwzajemnia ich sympatię, mimo że niekoniecznie byli pewni, że “coś więcej może z tego być”.

Doświadczenia i czynności związane z randką

Podobne analizy przeprowadzono w odniesieniu do różnic powiązanych z doświadczeniem towarzyszącym wyborowi czynności przy umówianiu się na randkę. Młodzi ludzie z większym doświadczeniem częściej radzili się przyjaciół, podejmowali ryzyko, wykonywali czynności, które wyróżniały ich z tłumu i umożliwiały nawiązanie kontaktu z przyjaciółmi drugiej osoby. Częściej mogli także zmieniać swój normalny wzorzec zachowania, aby niewerbalnie zakomunikować o swoich uczuciach oraz uwidocznić znaczenie swojej męskości lub kobiecości. Częściej mogli zastosować bezpośrednią technikę i powiedzieć, że będą chcieli umówić się na randkę.
Wśród bardziej doświadczonej grupy, dziewczęta w porównaniu do chłopców rzadziej podejmowały ryzyko, aby zmienić swój normalny sposób zachowania lub, aby powiedzieć bezpośrednio, że zechciałyby umówić się na randkę. Częściej mogły wykorzystywać kontakty z przyjaciółmi chłopca, aby usiłować zakomunikować niewerbalnie swoje uczucia i usiłować podkreślić swoją kobiecość (zobacz tabela 3).

Tabela 3. Porównanie chłopców i dziewcząt mających większe doświadczenie w umawianiu się na randki (>10 randek)
Nazwa czynności KM
Zwracam się o radę przyjaciół/przyjaciółek80%94%
Unikam dziewczyny/chłopca20%19%
Decyduje się podjąć pewne ryzyko 47%75%
Wykonuję czynności, które wyróżniają mnie z tłumu60%62%
Nawiązuję kontakty z przyjaciółmi/przyjaciółkami partnerki/partnera na randkę 73%56%
Usiłuję niewerbalnie zakomunikować swoje uczucia73%56%
Usiłuję podkreślić swoją męskość/kobiecość47%6%
Zmieniam sposób, w jaki się normalnie zachowuję20% 50%
Mówię bezpośrednio, że chciałbym/chciałabym się umówić na randkę 34%81%

K - dziewczęta; M - chłopcy

Odpowiedzi uzyskane w wywiadzie

Ta część zawiera przegląd odpowiedzi badanych w kontekście wyboru sytuacji i czynności. Często istniały wyraźne różnice między odpowiedziami chłopców i dziewcząt.
"Sytuacja...gdy osoba, z którą umawiasz się na randkę jest kilka lat starsza od ciebi"
Ta sytuacja była często wybierana przez obie płci, ale dziewczęta wybierały ją częściej niż chłopcy (79% do 59%).
Dziewczęta miały tendencję do podkreślania dojrzałości starszych chłopców. Chłopcy będący w takim samym jak one wieku są według dziewcząt niedojrzali, śmieją się głupkowato, są "dziecinni" i niewierni. Palą trawkę i chodzą z dziewczynami z zamiarem uprawiania z nimi seksu. Nie są zdolni do bycia zaangażowanymi w poważną dyskusję i nie myślą w taki sam sposób, jak starsi.
Starsi chłopcy (około 19 lat) są postrzegani jako bardziej dojrzali w swoim zachowaniu. Nie wygłupiają się za bardzo. Mają większe doświadczenie. Są bardziej godni zaufania w oczach dziewcząt, bardziej pewni siebie i bardziej można na nich polegać. Rozmawiają także o bardziej interesujących kwestiach. Jednak kiedy różnica wieku wynosi osiem lat lub więcej, problemy mogą się pojawić, tj. reakcje przyjaciół.
Chłopcy podkreślają znaczenie doświadczenia starszych dziewcząt. Starsze dziewczęta są postrzegane jako bardziej doświadczone seksualnie. Są bardziej dojrzałe, bardziej "dorosłe". Rozmowa z nimi jest bardziej interesująca. Jest łatwiej z nimi porozmawiać i ma się więcej z nimi wspólnego. Ich przyjaciele/przyjaciółki nie reagują niewłaściwie na przyjaciół/przyjaciółki starszej dziewczyny, pomimo że niektórzy mogą żartować na ten temat. Niektórzy chłopcy w swoich opiniach akcentują kwestię strachu przed byciem postrzeganym jako zbyt młoda osoba:
"Usiłuję wyglądać mniej dziecinnie, unikam rozmawiania na temat głupich kwestii przez cały czas. Usiłuję uniknąć mówienia z jej strony: "ten chłopak jest dziecinny". Ze starszymi dziewczynami jest zawsze podobna rozmowa: "On jest za młody, nie będę z nim chodzić". Jest to kłopotliwe, ponieważ one uznają nas za dzieciaków, jakbyśmy nie byli w wystarczającym wieku umysłowym!”
W przeciwieństwie do dziewcząt, chłopcy nie krytykują dziewcząt w takim samym wieku jak oni. Dla nich wiek dziewczyny nie jest naprawdę ważny, kiedy mamy na myśli wybór partnerki na randkę.
"Sytuacja:...twojemu najlepszemu przyjacielowi/twojej najlepszej przyjaciółce także się podobasz".
W przybliżeniu równa liczba chłopców (56%) i dziewcząt (51%) wybrała tę sytuację. Dla wielu dziewcząt, sytuacja ta jest jedną spośród tych, które są postrzegane jako te, które prowadzą do kłótni. Czasami kłótnie te mogą doprowadzić do zakończenia przyjaźni.
"Złoszczę się na swoją przyjaciółkę, ponieważ jeśli ona wie, że mnie podoba się ten chłopak, to ona nie powinna być nim już zainteresowana, ona musi pozostawić go mnie. Jednak wolę utracić chłopaka niż przyjaciela, przyjaciółkę; chyba, że chłopak jest naprawdę tego wart, żeby go nie stracić."
Kilka dziewcząt zareagowało różnie, mówiąc, że nigdy nie pokłóciłyby się o chłopaka lub jeśli już pokłóciłyby się, to z uśmiechem na ustach. One mówią "Oby najlepsza dziewczyna wygrała!".
Chłopcy częściej mogą być zaangażowani we współzawodnictwo z przyjaciółmi i mogą przedyskutować wspólnie sytuację. Dla nich jest to wyzwaniem. Aby mu sprostać każdy musi myśleć o sobie. Mogą cieszyć się, że ich najlepszy przyjaciel wygrał walkę o dziewczynę. Mówią, że to w końcu jednak dziewczyna jest tą osobą, która dokonała wyboru. Niektórzy twierdzą, że są nieznacznie podenerwowani lub trochę skłóceni, ale nie starają się być złośliwi. Nie złoszczą się na siebie. Nie kłócą się. Przyjaźń jest ważniejsza.
"To może być złe, to może być zabawne. Każdy wyraża swoją opinię na jej temat. Jeśli on jest naprawdę moim najlepszym przyjacielem, to nie będzie problemu. Kto pierwszy, ten lepszy. Zbyt niedobrze dla kogoś drugiego, ale on nigdy nie będzie złościł się. Jeśli to jest tylko mój dobry kumpel, to może być kłopot, ale z moim najlepszym przyjacielem, to jest niemożliwe. Nie będziemy złościli się na dziewczynę, że go wybrała".

Czynność:...radzę się przyjaciół

Wysoki procent dziewcząt (69%) oraz chłopców (65%) wybrał radzenie się przyjaciół/przyjaciółek. Dla dziewcząt, wybór ma miejsce zwykle między najlepszą przyjaciółką lub bliskimi przyjaciółkami: kimś, komu mogą zaufać. Zaufanie jest zagadnieniem kluczowym. Kilka dziewcząt powiedziało, że mogą zapytać przyjaciół o kwestie, których nie mogą powiedzieć rodzicom lub, o które nie mogą rodziców zapytać. Udzielona rada może dotyczyć: informacji, jaką przyjaciele/przyjaciółki mogą mieć na temat chłopca (wiek, charakter, reputacja, jak on wygląda i zachowuje się); ich opinii o nim oraz na temat pomysłu umówienia się z nim na randkę; szans na osiągnięcie sukcesu w tym zakresie; sposobu, w jaki go poderwać (zachowanie, sposób ubierania się, tematyka rozmów). Dziewczęta chcą wiedzieć, co ich przyjaciele/przyjaciółki uczyniliby/uczyniłyby, gdyby znajdowali się w tym samym położeniu. Ogólnie mówią, że posłuchają i wezmą pod uwagę radę ich przyjaciela/przyjaciółki, szczególnie wtedy, kiedy pochodzi od kogoś, komu ufają:
"Pytam ich (przyjaciół/przyjaciółek) czy go znają (wiek, itd.) oraz czy byłoby miło gdybym zaczęła z nim chodzić. Jeśli oni mówią, on jest fajnym chłopakiem, to proszę kogoś, aby poprosił go, aby ze mną chodził. Jeśli on nie jest miłym chłopcem, ja daję sobie z tym spokój".
Chłopcy radzą się raczej bliskich kolegów, ale nie swojego najlepszego przyjaciela. Zaufanie jest także ważne. Podobnie jak dziewczęta, chłopcy pytają swoich kolegów o szanse, jakie mają na to, by chodzić z dziewczyną, o której mowa oraz, czy jest to dobry pomysł. Sugerują się ich opinią na temat tego, czy stanowiliby dobrą partię i co oni (ich kumple) zrobiliby, gdyby znajdowali się w takim samym położeniu. Często chłopcy pytają swoich kumpli, co myślą o dziewczynie. Motyw w tym przypadku jest silniej powiązany z obrazem, jaki prezentują swoim przyjaciołom niż z uzyskaniem pewności siebie. Jednak oni często pytają, co oni powinni uczynić, by ją zadowolić, bądź w jaki sposób mogą najlepiej ją poderwać. Chłopcy mają mniejszą skłonność do pytania o informacje dotyczące dziewczyny (jej wiek, co lubi, jak wygląda i zachowuje się). Chłopcy częściej niż dziewczęta mogą kierować się własnymi poglądami, tj. mogą starać się umówić na randkę, chociażby nawet postawy przyjaciół, przyjaciółek kumpli, kumpelek były negatywne:
"Pytam ich, co oni wiedzą o niej, czy jest ładna, jaka jest. Ma to na celu lepsze poznanie dziewczyny, ale także jej opinii. Jeśli oni znają ją lepiej niż ja oraz jeśli oni mówią mnie, że ona nie jest dla mnie dziewczyną, będę próbował ją lepiej poznać, kierować się własnymi poglądami. Nie będę czuł się silnie do niej przywiązany, będę rzadziej do niej przychodził...".

Czynność:...Próbuję zakomunikować swoje uczucia niewerbalnie

Dziewczęta (54%) wybierały tę czynność częściej niż chłopcy (32%). Najczęściej występującym zachowaniem niewerbalnym jest patrzenie na chłopca i uśmiechanie się. Dziewczęta gapią się na chłopca lub spoglądają na niego, uśmiechają się lub śmieją się, gdy jest w tym samym miejscu, co one. Dziewczęta wykorzystują także inne środki próbowania wzbudzenia wyraźniejszego zainteresowania swoją osobą. Przechodzą obok niego na korytarzu lub na schodach. Próbują usiąść obok niego. Jednak niewiele dziewcząt wykorzystuje bezpośredni fizyczny kontakt z nimi. Jedna z dziewcząt mówiła o tym, że udzielała pewnych informacji na temat sportu, inna dziewczyna mówiła, że czasami brała chłopca za rękę, jeszcze jedna dotykała lekko jego ramienia.
Dla chłopców patrzenie jest także bardzo ważne, a oni także wykorzystują swój uśmiech. Jednak chłopcy mają silniejszą skłonność do wykorzystywania kontaktu fizycznego: zapraszają dziewczynę na dyskotekę, stosują gesty, usiłują ją dotykać w takim stopniu, jak to możliwe, biorą dziewczynę za rękę lub obejmują ją. Niektórzy chłopcy mają wielkie zaufanie do swoich zdolności odczytywania cielesnych sygnałów niewerbalnych.
"Często to czynię na prywatkach, imprezach podczas powolnych tańców. Zmierzam do tego. Przyglądanie się jest ważne. Patrzę na nią i jeśli ona patrzy na mnie dłużej niż przez 3 sekundy, wnioskuję, że ona wyraża zgodę na to, żeby mnie pocałować".

Czynność...czekać z nadzieją, że ona/on coś uczyni

Ta czynność była częściej wymieniana przez dziewczęta (46%) niż przez chłopców (12%). Dla dziewcząt kluczową kwestią jest nieśmiałość. Wszystkie dziewczęta, które wybrały tę czynność odwołują się do czekania, ponieważ są nieśmiałe lub czują zakłopotanie. Czynność ta jest w zasadzie czynnością pasywną: dziewczyna czeka na przyjście chłopca, nawiązanie z nim rozmowy i poproszenie o umówienie się z nią na randkę. Jeśli on tego nie czyni, dziewczyna interpretuje ten fakt jako przejaw braku zainteresowania jej osobą.
Kilku chłopców, którzy wybrali tę czynność wyrażało coś podobnego do poczucia niepewności.
"Jeśli nie poznam jej dobrze, to nie będę wiedział, czego ona oczekuje. Jeśli ona nie chce bym ją dobrze poznał, to jeszcze gorzej dla niej. "Jeśli ona nie zrobi niczego, ja to zrobię." Nie lubię przejmować inicjatywy".
Ogólnie dziewczęta oczekują od chłopców by przejęli inicjatywę. Pomimo tego chłopcy wolą aby inicjatywa była dzielona z dziewczyną, to zwykle muszą zgadzać się z pomysłami dziewcząt.

Podsumowanie

Badania S. Jackson i in. (2001) opierały się na założeniu, że procesy percepcji społecznej pełnią ważną rolę w budowaniu więzi romantycznych w okresie adolescencji. Dane wspierają to założenie. Wykorzystanie dwóch list, wykazów oraz odpowiedzi na pytania w wywiadach ujawniają, że adolescenci napotykają różnorodne problemy interpersonalne, gdy mają zamiar umówić się na randkę oraz, że stosują metody odwołujące się do podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów, usiłując osiągnąć zamierzony cel. Wyniki badań S. Jackson i in. (2001) przekonują nas także o tym, że adolescenci różnią się pod tym względem. Zawieranie związków romantycznych jest ogólnie uznawane za normalne zadanie rozwojowe, które należy wykonać w okresie adolescencji (Havighurst za: S. Jackson i in., 2001). Pomimo tego faktu, istnieje za małe zainteresowanie tym, w jaki sposób właściwie stawiamy czoła temu zadaniu. Natomiast, celem badań zbyt często czyniono to, co dzieje się już po umówieniu się na randkę a nie brano pod uwagę zdarzeń poprzedzających to zdarzenie (Zani za: S. Jackson i in., 2001).
Zdarzenia poprzedzające spotkanie o charakterze randki są ważne z kilku powodów:

Zachowanie społeczne w okresie dorastania nie jest dostępne bezpośrednim badaniom, a jest to w szczególności prawdą, kiedy mamy na myśli relacje chłopiec-dziewczyna. Metoda zastosowana w tych badaniach oferuje nam obiecujące możliwości dla dalszej pracy w tym obszarze.
Konwencjonalny obraz zawierania związku o charakterze randki prezentuje chłopca pełniącego aktywną rolę (podrywającego dziewczynę, inicjującego z nią kontakt telefoniczny, dającego swoim zachowaniem do zrozumienia, że ta dziewczyna mu się podoba) oraz dziewczynę pełniącą rolę bierną (oczekującą na sygnały zainteresowania jej osobą ze strony chłopca). W pewnych obszarach badania przeprowadzone przez S. Jackson i in. (2001) wspierają taki obraz. Jasne, że chłopcy częściej widzą siebie jako muszących przejąć inicjatywę, mimo że niekoniecznie są entuzjastami w tym względzie. Przeciwnie, dziewczęta rzadko opisują siebie jako mające wykonać pierwszy ruch. One raczej skłaniają się do czekania, aż chłopiec zacznie działać. Gdy chłopak zaś nic nie czyni, aby zawrzeć z dziewczyną znajomość, ona uznaje to za brak zainteresowania jej osobą.
Przyszłe badania, na co zwracają uwagę S. Jackson i in. (2001), powinny również oszacować stabilność reakcji młodych ludzi. Ich badania wykazały, że dysponowanie większym doświadczeniem wiąże się z podejmowaniem ryzyka oraz z zastosowaniem bardziej różnorodnych środków. Czy ten wzorzec ogólnie jest prawdziwy, czy też niektórzy młodzi ludzie trzymają się wzorców reakcji, które są sztywne i nieskuteczne? Można antycypować, że to w jaki sposób nastolatki zawierają znajomości (planują randki) jest powiązane z tym, w jaki sposób radzą sobie z pozostałymi aspektami swojego życia społecznego, tj. z reagowaniem na problemy powiązane z intymnymi relacjami rówieśniczymi (Connolly za: S. Jackson i in. 2001). Istota takich relacji pozostaje jednak wciąż niejasna. Inicjowanie intymnych związków międzyludzkich przez umawianie się na randkę jest przypuszczalnie umiejscowione w szerszym kontekście rozwoju społecznego nastolatka oraz znajduje się pod jego wpływem. Jednakże konieczne są dalsze badania, aby to potwierdzić (por. S. Jackson i in., 2001).

Na początek

LITERATURA:

Jackson S., Jacob M.N., Landman-Peters K., Lanting A. (2001). Cognitive strategies employed in trying to arrange a first date. Journal of Adolescence , 24, 267-279.
Lau M., Markham Ch., Lin H., Flores G. i Chacko M.R. (2009). Dating and sexual attitudes in Asian-American adolescents. Journal of Adolescent Research, 24(1), 91-113.

The Association for Professionals in Services for Adolescents, SAGE Publications ©