1.POJĘCIE GŁUCHOTY

Głuchy - człowiek, któremu utrata lub znaczne upośledzenie analizatora słuchu uniemożliwia rozumienie mowy ludzkiej przez słuch i dla którego w pracy i wszelkich zadaniach życia słuch nie ma praktycznego znaczenia.
Głuchy - człowiek, który pozbawiony jest słuchu, a więc treści dźwiękowych, płynących ze świata i który wskutek tego znajduje się w gorszych warunkach niż słyszący, jeżeli chodzi o poznanie zewnętrznego świata i przygotowanie do życia społecznego (Grzegorzewska za: Doroszewska, 1981)
Głuchy - człowiek, u którego zmysł słuchu jest niewystarczająco "funkcjonalny dla zwykłych potrzeb życia" (Levine za: Doroszewska, 1981).
Głuchy - osoba, u której ubytki słuchu nie pozwalają na normalny rozwój mowy ustnej.
Głuchoniemy - osoba, która wskutek głuchoty nie opanowała mowy, nie posługuje się nią i nie rozumie jej na drodze odczytywania z ust.
Niedosłyszący - osoba, u której ubytki słuchu pozwalają opanować mowę w sposób naturalny (Gałkowski za: Doroszewska, 1981).
Niemy - osoba, która nie opanowała mowy dźwiękowej, będąc osobą słyszącą.
Ogłuchły mówiący - osoba, która opanowała mowę, ale utraciła słuch w późniejszym okresie życia.
Niesłyszący - każda osoba z uszkodzeniem słuchu w stopniu znacznym i głębokim.
Obecnie pojęciem obejmującym wszystkie osoby z niepełnosprawnością słuchową jest termin osoba z uszkodzonym słuchem (Szczepankowski, 1999).

2.KLASYFIKACJE GŁUCHOTY

Według kryterium stopnia utraty słuchu:

  1. Głuchota całkowita - stan zupełnego braku uczynnienia analizatora słuchu, brak percepcji dźwięków - głuchota totalna
  2. Głuchota częściowa - słyszenie obniżone w różnym stopniu
  1. Głusi z resztkami słuchu - mają nikłe pozostałości słyszenia. Ubytek słuchu przekracza 80 dB. Resztki te są niedostateczne przy pracy wymagającej słuchu.
  2. Niedosłyszący - ubytki słuchu 40-80 dB, mogą korzystać systematycznie z analizatora słuchowego, muszą stosować jednak protezy, tj. aparaty wzmacniające.

Według kryterium pedagogicznego (K.Kirejczyk za: Sękowska, 1982):

  1. Dzieci słabo słyszące - ubytek słuchu 20 dB, nieznaczny. Mowa rozwija się normalnie i nie różni się od mowy osób prawidłowo słyszących.
  2. Dzieci niedosłyszące - utrata słuchu wynosi około 40 dB, nie słyszą mowy z dalszej odległości. Mowa nie w pełni wyraźna, wadliwa wymowa niektórych spółgłosek.
  3. Dzieci o średniej głuchocie - utrata słuchu około 60 dB, słyszą i rozumieją zdania wypowiedziane jedynie podniesionym głosem. Mowa poważnie niedorozwinięta, ograniczona liczba słów, zniekształcona, niewyraźna artykulacja.
  4. Dzieci o poważnej głuchocie - utrata słuchu 70-90 dB. Kontakt słowny z tymi dziećmi niemożliwy,jeżeli znają kilka słów, to z reguły źle, niezrozumiale je wymawiają.
  5. Dzieci o całkowitej głuchocie - utrata słuchu 90 dB i więcej. Nie słyszą najbardziej podniesionego głosu i żadnego słowa. Porozumiewanie za pomocą mowy niemożliwe.

Według kryterium lokalizacji uszkodzenia słuchu:

  1. Głuchota przewodnictwa (transmisyjna).
    Powstaje wskutek choroby (np.nieżyt górnych dróg oddechowych), urazu psychicznego, uszkodzenia błony bębenkowej lub niedorozwoju ucha zewnętrznego czy środkowego. Zaburzenie może być pochodzenia dziedzicznego lub nabytego (wady wrodzone, zapalenia). Powoduje głównie niedosłuch, a nie głuchotę. Ubytek słuchu w tym typie uszkodzenia nie przekracza 60 dB (dotyczy tonów niższych). Można słyszeć przez aparaty słuchowe.Dzieci te mogą uczęszczać do szkół ogólnodostępnych. Możliwa jest interwencja chirurgiczna.
  2. Głuchota percepcyjna (odbiorcza).
    Choroba, uraz, uszkodzenie lub niedorozwój ucha wewnętrznego albo nerwu słuchowego tj. organów, które przetwarzają drgania dźwiękowe na impulsy nerwowe, co powoduje niedosłuch lub głuchotę. Przyczyna-zapalenie opon mózgowych. Głuchota tego typu wywołuje zaburzenia równowagi - ruch szarpany, ruchy niepłynne. Brak odbioru tonów wysokich (brak słyszenia spółgłosek,duża trudność w rozumieniu mowy). Protezy słuchowe są mniej przydatne niż przy głuchocie przewodnictwa. Niemożliwa jest interwencja chirurgiczna z powodu rozpadu komórek nerwowych, których nie można zrekonstruować.
  3. Głuchota ośrodkowa (centralna).
    Spowodowana uszkodzeniem słuchowych dróg nerwowych w rdzeniu przedłużonym oraz pól słuchowych kory mózgowej. Od miejsca uszkodzenia zależy czy głuchota jest obustronna czy jednostronna. Głuchota ta nazywana głuchotą na słowa, jest zwykle wadą rozwojową kory mózgowej, jest niezależna od stopnia ubytku słuchu.Pewną jej postacią są "afazje słuchowe" polegające na zniszczeniu już rozwiniętych schematów mowy i języka. Przyczyną jest uszkodzenie kory mózgowej lub dróg asocjacyjnych w mózgu.
    Głuchota ta występuje często z percepcyjną, po zapaleniu opon mózgowych, w wypadku niedotlenienia, różyczki, konfliktu Rh.
  4. Głuchota psychogenna czynnościowa.
    Występuje u dzieci w powiązaniu z chorobami psychicznymi (np.schizofrenią), u dorosłych w powiązaniu z psychonerwicą.
  5. Głuchota starcza (Doroszewska, 1981).

Klasyfikacja audioterapeutyczna według van Udena (za Doroszewska, 1981):

  1. Głuchota prelingwalna - zaburzenia słuchu pojawia się w okresie, w którym dziecko nie ma jeszcze własnego systemu symbolicznego, za pomocą którego komunikuje się z otoczeniem społecznym. Ubytek słuchu wynosi 93 dB, co wskazuje na bardzo poważną głuchotę.
  2. Głuchota interlingwalna - zaburzenia słuchu występują w okresie gdy dziecko buduje system sygnałów i symboli. Istnieją podobieństwa i różnice między systemem dziecka a systemem komunikacji otoczenia.
  3. Głuchota postlingwalna - zaburzenia słuchu powstają w okresie, gdy dziecko dysponuje systemem komunikacji otoczenia, w spontanicznych wypowiedziach używa prawie wszystkich słów poprawnie, gdy chodzi o ich miejsce w zdaniach (Uden za: Doroszewska, 1981).

Wg Międzynarodowego Biura Audiofonologii (BIAP):

  1. Uszkodzenie słuchu stopnia lekkiego (od 20 do 40 dB) - brak wyraźnych utrudnień w pełnieniu ról społecznych, czasami osoby takie korzystają z aparatów słuchowych. Osoby z takim uszk. nazywane są lekko niedosłyszącymi. W zasadzie nie różnią się od słyszących.
  2. Uszkodzenie słuchu stopnia umiarkowanego (od 40 dB do 70 dB) - umożliwia słyszenie i rozumienie dźwięków mowy jedynie w korzystnych warunkach akustycznych, osoby takie często korzystają z aparatów słuchowych i innych pomocy technicznych niwelujących skutki tej niepełnosprawności. Posługują się mową jako podstawowym środkiem komunikacji, jednak mówią z wadami artykulacyjnymi. Mogą napotykać trudności w pełnieniu ról społecznych. Są nazywani także niedosłyszącymi lub słabosłyszącymi.
  3. Uszkodzenie słuchu w stopniu znacznym (od 70 do 90 dB) - uniemożliwia słyszenie i rozumienie mowy bez zastosowania aparatów słuchowych (poziom głośnej mowy słuchanej z odległości 2 m wynosi ok. 60 dB). Nawet przy użyciu aparatów nie jest możliwa identyfikacja słuchowa wszystkich dźwięków mowy, stąd istotną rolę w odbiorze mowy odgrywa wzrok i odczytywanie z ust. Dzieci z tym uszkodzeniem kształcą się w szkołach specjalnych lub w warunkach kształcenia integracyjnego.
  4. Uszkodzenie słuchu w stopniu głębokim (powyżej 90 dB) - uniemożliwia rozumienie mowy nawet za pomocą aparatów słuchowych. Nawet jeśli takie osoby ich używają, to mogą odbierać tylko silne dźwięki i hałasy z otoczenia. Czasami możliwe jest także słyszenie części dźwięków mowy dzięki aparatom, jednak bez ich identyfikacji. Nie pozwala to wprawdzie rozumieć mowy, ale w znaczący sposób ułatwia jej odczytywanie z ust, które staje się dominującą metodą odbioru mowy dźwiękowej na drodze wzrokowej. Dzieci z tym uszkodzeniem zazwyczaj kształcą się w szkole specjalnej dla niesłyszących (Szczepankowski, 1999).

3.ETIOLOGIA GŁUCHOTY

Przyczyny głuchoty mogą być następujące:

  1. Wrodzone (związane z czynnikami, które zadziałały przed urodzeniem-dziedzicznymi lub innymi uszkadzającymi w okresie płodowym)
  2. Związane z aktem porodu i okresem okołoporodowym.
  3. Występujące w zakresie życia pozapłodowego.

Ad)1 Głuchota wrodzona-prenatalna

  1. Głuchota dziedziczna-dominująca i recesywna, może występować raz na kilka pokoleń.
  2. Głuchota w okresie płodowym-czynniki związane z wpływem organizmu matki, choroby (wirusowe) zwłaszcza przebyte w czasie ciąży (różyczka), kiła, gruźlica, złe warunki zdrowotne i psychiczne, zatrucia zawodowe, silne urazy, nadużywanie tytoniu, alkoholu, lekarstw (chinina w dużych dawkach, nadużywanie środków farmaceutycznych)

Ad)2 Głuchota występująca podczas porodu i w okresie oko?‚oporodowym-perinatalna
- Zbyt szybki lub zbyt wolny poród (niedotlenienie, zamartwica płodu), nieudana interwencja lekarza (poród kleszczowy).
Ad)3 Głuchota postnatalna i występująca w ciągu życia
- wpływ chorób, które uszkadzają słuch: zapalenie mózgu i opon mózgowych (2 pierwsze lata życia), choroby zakaźne takie jak: błonica, płonica, dur brzuszny, koklusz i inne.
- urazy zewnętrzne; wypadki (uderzenia, skaleczenia, wielki uraz akustyczny itp.), niekorzystne warunki pracy zawodowej (nadmierny hałas) (Doroszewska, 1981; Sękowska, 1982).

4.MYŚLENIE DZIECI GŁUCHYCH

Myślenie najbardziej złożony proces poznawczy, zawierający się w uogólnionym i pośrednim odzwierciedlaniu rzeczywistości, jest ściśle związane z mową zarówno w rozwoju jak i w funkcjonowaniu. Obrazuje to najdobitniej zdanie : "mowa jest narzędziem myślenia". Dlatego też u dzieci głuchych, które opanowują mowę nie tylko później niż słyszące, ale opanowują ją w sposób niepełny i niedoskonały, można oczekiwać większych swoistości w rozwoju procesu myślenia, w porównaniu z innymi procesami poznawczymi. W oparciu o badania N.W. Jaszkowej (za: Gałkowski i in., 1978) nad swoistością konkretno-obrazowego myślenia dzieci głuchych można stwierdzić, że u nich znacznie dłużej niż u słyszących dominuje bardziej elementarny sposób wykonywania zadań praktycznych. Czynności umysłowe dzieci głuchych (na etapie myślenia konkretnego) odznaczają się niejednokrotnie stereotypowością, wynikającą z chęci naśladowania wcześniej zaobserwowanych a aktualnie nieadekwatnych wzorów działania lub z niemożności oderwania się od swych uprzednich doświadczeń. Badania surdopedagogów koncentrowały się głównie na zagadnieniu myślenia abstrakcyjnego u głuchych, a zainteresowanie to wynikało z przekonania iż myślenie abstrakcyjne nie może mieć miejsca bez udziału języka lub w dużym stopniu jest zależne do mowy. Niektórzy badacze wychodzili więc z założenia, że głusi nie mogąc posługiwać się językiem słownym nie są zdolni do myślenia abstrakcyjnego (K.Kirejczyk za: Gałkowski i in.,1978). Przeciwnie okazuje się, że na poziomach elementarnych rola mowy jest prawdopodobnie mniej doniosła niż skłonni są przypuszczać niektórzy badacze. Nie można więc twierdzić, że cała aktywność abstrahowania opiera się na języku czy nawet z niego wypływa.
S.L. Rubinsztejn (za: Gałkowski i in., 1978) uważa, że abstrakcja, tak jak inne operacje myślowe, powstaje z początku w działaniu, a tzw.abstrakcja czynna, która poprzedza abstrakcją myślową formuje się w naturalny sposób w praktyce. Prace J.Piageta wykazały, że operacje konkretne stanowił etap dużej wagi w rozwoju zdolności abstrahowania u dziecka. Stadium operacji konkretnych cechuje się bowiem względną niezależnością od języka, chociaż w wieku przystąpienia do tych operacji możliwości językowe dziecka są już dobrze rozwinięte. Jednak większość surdopsychologów zgadza się z faktem, że w zakresie wyższych form abstrakcji głusi uzyskują wyraźnie gorsze wyniki od słyszących co jest spowodowane deprywacją językową (M.Vincent za: Gałkowski i in., 1978). Przyczynami takiego stanu rzeczy są : bierność postawy głuchych, ich słaba spontaniczna motywacja do wysiłku intelektualnego, brak inicjatywy i odkrywczości oraz schematyzm i sztywność myślenia.
Cechy te nie wynikają z samego faktu wystąpowania głuchoty, ale są efektem specyficznego stosunku otoczenia wobec dzieci głuchych oraz systemu nauczania tych dzieci.(postawy rodziców, nauczycieli)
J.L. Pettifor (za: Gałkowski i in., 1978) zamierzała odpowiedzieć w swoich badaniach na pytanie, czy myślenie abstrakcyjne w większym stopniu pozostaje pod wpływem języka niż myślenie konkretne.W tym celu opracował‚a własny test obrazkowy do badania poziomu myślenia (The Pettifor Picture Sorting Test). Test ten zawiera 2 rodzaje zadań: 1.wymagające klasyfikacji materiału badawczego opartej na percepcji zmysłowej; 2.polegające na klasyfikacji opartej na umiejętności używania pojęć. Badany w tym teście uzyskuje 3 wyniki: za klasyfikację konkretno-wizualną, za klasyfikację abstrakcyjno-obrazową, za ocenę ogólną. Wyniki badań Pettifor wykazały, że dzieci słyszące przewyższały swych głuchych rówieśników nie tylko pod względem pojęciowej konceptualizacji, ale także na płaszczyźnie konceptualizacji konkretno-wizualnej, z tym że różnica w zakresie konceptualizacji wyższego stopnia tzn.pojęciowej był‚ a znacznie większa niż w zakresie konceptualizacji konkretno-wizualnej. Pettifor zwraca uwagę, że wyniki w zakresie myślenia abstrakcyjno-pojęciowego polepszają się u dzieci głuchych wraz z wiekiem chronologicznym (mimo że są nadal gorsze niż u słyszących), podczas gdy wskaźniki rozwoju językowego nie wzrastają w tym samym stopniu.Można więc wnioskować, że rozwój wyższych poziomów konceptualizacji jest przez język słowny ułatwiony, ale nie zależy od niego całkowicie.
Badania przeprowadzone przez Irminą Kunicką-Kaiser (za: Gałkowski i in., 1978) przy zastosowaniu testu Ravena objęły grupę uczniów głuchoniemych i słyszących w podgrupach: dzieci młodsze, dzieci starsze.Wnioski z jej badań były następujące:

  1. Różnice w zakresie myślenia abatrakcyjnego między głuchymi i słyszącymi okazały się większe wśród starszych uczniów.
  2. Słyszący przewyższali głuchych we wszystkich seriach testu Ravena, a największe opóźnienie wykazali głusi w serii wnioskowania przez analogię.
  3. Błędy przy rozwiązywaniu skali (perserweracja, wybór wycinków stanowiących część matrycy i preferowanie pozycji wycinków) były popełniane przez głuchych 2 lub 3 razy częściej od słyszących i świadczyły o dużym schematyźmie myślenia i braku inwencji myślowej głuchych.

5.POJĘCIE I ETIOLOGIA GŁUCHOŚLEPOTY

Głuchoniewidomi - osoby, które mają poważne uszkodzenie wzroku i słuchu, powodujące poważne trudności w osiągnięciu szkolnych, zawodowych, niezawodowych i społecznych celów.
Głuchociemny - termin stosowany w odniesieniu do głuchoniewidomych w dawnej nomenklaturze, obecnie wycofany z użytku
Z punktu widzenia etiologii istnieją różne grupy głuchoniewidomych :

  1. osoby, u których jedna i ta sama przyczyna spowodowała głuchotę i ślepotę, do których należą przede wszystkim głuchoniewidomi od urodzenia oraz osoby, które równocześnie utraciły słuch i wzrok;
  2. osoby, u których różne przyczyny spowodowały utratę wzroku i słuchu, a więc są to na ogół osoby, które w różnych okresach swego życia stały się głuchymi i niewidomymi.

Ad a) Analizując przypadki równoczesnej utraty wzroku i słuchu stwierdza się że są one głównie spowodowane uszkodzeniami centralnego układu nerwowego, a zwłaszcza ośrodka słuchowego i wzrokowego w korze mózgowej. Zmiany te są spowodowane przez :
- czynniki wrodzone; choroby przebyte przez matkę w czasie ciąży (różyczka, grypa, odra), choroby weneryczne
- czynniki dziedziczne
- urazy porodowe : kleszczowy poród, powodujący wylew krwi do mózgu
- różne choroby : zapalenie opon mózgowych, mózgu, płonica
- poważne urazy, zwłaszcza głowy powodujące poważne uszkodzenie u. nerwowego, organów zmysłowych
. Wariant a) rzadko się zdarza.
Wariant b) często występuje, oddzielnie omawiana jest etiologia głuchoty i ślepoty (Majewski, 1979).

6.KOMUNIKACJA Z GŁUCHONIEWIDOMYMI

Współczesne teorie cybernetyki (dotyczące przekazywania informacji uważają, że aby 2 osoby mogły się porozumiewać, musi istnieć:

  1. Nadawca-osoba mówiąca.
  2. Odbiorca-osoba słuchająca.
  3. Określona treść, która ma być przekazywana.
  4. Określony system językowy-system symboli, za pomocą którego przekazuje się treść, znany nadawcy i odbiorcy.
  5. Określona forma przekazywania mowy.

METODY KOMUNIKACJI Z GŁUCHONIEWIDOMYMI

  • Metody uniwersalne - są to takie metody za pomocą których prawie każdy od razu, bez specjalnego przygotowania może porozumiewać się z głuchoniewidomym, pod warunkiem, że ten ostatni zna tę metodę(osoba znająca pismo może komunikować się z głuchoniewidomym).
  • Metody specjalne - wymagają pewnego przygotowania aby móc się posługiwać nimi.

Do metod uniwersalnych należą:

  1. Międzynarodowy standardowy doręczny alfabet dla głuchoniewidomych (international standard manual alphabet for the deaf-blind)
    Metoda ta polega na pisaniu palcem dużych drukowanych liter na dłoni głuchoniewidomego. Warunek stosowania tej m.: znajomość alfabetu i umiejętność dokładnego pisania liter. Miał opracowane tylko litery łacińskie. Każda litera pisana na dłoni zawiera maksymalnie 1-4 pociągnięć.
    Wady: metoda nie najszybsza.
    Zalety: skuteczność.
  2. Tabliczka z wypukłym alfabetem (alphabet plate).
    Polega na zastosowaniu metalowej płytki z wypukłymi dużymi drukowanymi literami. Komunikacja z jej pomocą polega na tym, że osoba mówiąca kładzie palec wskazujący głuchoniewidomego kolejno na literach tworząc słowa, które zamierza mu powiedzieć. G. rozpoznaje je za pomocą dotyku.
    Metoda ta zakłada znajomość pisma i umiejętność dotykowego rozpoznawania liter przez głuchoniewidomego
    Wady: metoda wolna.
    Zalety: skuteczność, eliminacja jakichkolwiek błędów.
  3. Rękawiczki z alfabetem (gloves for the deaf-blind)
    Komunikacja polega na tym, że osoba głuchoniewidoma zakłada na ręce cienkie, białe rękawiczki z wydrukowanymi na nich dużymi czarnymi literami, cyframi i słowami "tak", "nie". Litery i cyfry są wydrukowane na zew. str. ręki, głównie na palcach. Ułożone są one według pewnego systemu co ułatwia ich zapamiętywanie. Istnieją w użyciu także pojedyncze rękawiczki z całym alfabetem. Wówczas litery są zlokalizowane na wew.str.ręki, czyli dłoni i palców, a cyfry na str.zew. Porozumiewanie się z wykorzystaniem tych rękawiczek polega na tym, że osoba mówiąca dotyka kolejno palcem miejsca ręki głuchoniewidomego, odpowiadającego poszczególnym literom, tworząc z nich słowa zdania, które zamierza przekazać rozmówcy.
    Zaleta : szybkość
    Wada: możliwość popełniania błędów przy odczytywaniu.
  4. Deseczka z brajlowskim alfabetem (Braille alphabet board)
    Jest to metoda dla osób znających Brailla. Na tej deseczce wielkości kieszonkowej znajdują się nadrukowane czarne duże litery alf.łacińskiego oraz odpowiadające im znaki brajlowskie. Dołaczono do nich także kilka wyrazów w obu systemach oraz cyfry. W górnej części deseczki znajduje się napis: "Jestem głuchoniewidomy. Połóż mój palec na literze lub słowie".
    Zalety: szybka metoda.
  5. Mówiąca tarcza (talking disc)
    Korzystać z niej mogą nie tylko osoby znające brailla ale także alf.Moona. Mówiąca tarcza składa się z okrągłej blaszanej tarczy i dość szerokiego uchwytu z otworem pośrodku, umożliwiającym włożenie do niego opuszka palca wskazującego. Uchwyt jest połączony z tarczą w ten sposób, że umożliwia jej obracanie. Na tarczy są wytłoczone litery brajlowskie i moonowskie oraz namalowane odpowiadające im duże litery alfabetu łacińskiego. W trakcie komunikacji głuchoniewidomy trzyma tarczę za uchwyt, wkładając palec do tego otworu. Mówiący natomiast obraca tarczę w ten sposób by kolejne litery podsuwały się pod palec głuchoniewidomego.
    Metoda może być stosowana przez osoby nie znające mowy dźwiękowej.
  6. Dotykowe odczytywanie mowy z ust (tactual lipreading)
    Metoda ta polega na odróżnianiu układu i ruchów ust. krtani i mięśni żuchwy występujących przy wymawianiu poszczególnych liter i słów za pomocą palców-zmysłu dotyku.
    Wady: stawia duże wymagania osobie głuchoniewidomej, wysoka percepcja dotykowa. Trudniej ją opanować osobom dorosłym.
  7. Przyrząd zwany TELLATOUCH
    Jest także przeznaczony dla osób znających alf. Brailla. Składa się on z klawiatury na wzór maszyny do pisania, z tyłu znajduje się mały ekran, na którym zjawia się odpowiedni znak braillowski przy uderzeniu w klawisz.
    Zalety: szybkość 60 słów/1 min.
    Wady: metoda tylko dla głuchoniewidomych mówiących, rozmiary przyrządu.

Metody specjalne stawiają duże wymagania nadawcy i odbiorcy. Są nieznane większości ludzi. Do metod specjalnych zaliczamy:

  1. Amerykański jednoręczny alfabet (american one-hand alphabet)
    Komunikacja za pomocą tego alfabetu polega na tym, że osoba słuchająca głuchoniewidomego kładzie swoją rękę nad ręką "mówiącego" i w ten sposób stara się śledzić układy i ruchy jego dłoni i palców oznaczające poszczególne litery. Każda litera jest dokładnie eksponowana, a po każdym wyrazie następuje przerwa. Alfabet ten oparty na systemie języka migowego. Czasami ręka nadawcy jest obejmowana obiema dłońmi przez odbiorcę.
    Wady: konieczność manipulacji dłonią głuchoniewidomego, dobra percepcja dotykowa wymagana, trudność przyswojenia.
    Zalety: obustronność, szybkość, możliwość posługiwania się nią w różnych pozycjach (stojąca,siedząca,leżąca).
  2. Brytyjski dwuręczny alfabet dla głuchoniewidomych (british bimanual alphabet for the deaf-blind)
    Litery są pokazywane za pomocą obu rąk, pisanie i odczytywanie oburącz. Twórca Edward Evans.
    Zalety: prostota, łatwość przyswojenia, zalecany dla osób mających mniej sprawne ręce.
    Wady: wolna metoda
  3. Alfabet Lorma (The Lorm Alphabet)
    Twórcą tego systemu komunikacji jest Maria Landesmann, która opracowała ten alfabet dla swojego głuchoniewidomego ojca o nazwisku Lorm.
    Komunikacja za pomocą tego alfabetu polega na tym, że osoba mówiąca dotyka palcem, palcami lub całą dłonią różne miejsca dłoni głuchoniewidomego. Niektórzy wolą aby dotykano zewnętrznej części ich ręki.
    Zaleta: duża szybkość.
    Wady: konieczność opanowania alfabetu przez obie strony.
  4. Alfabet dotykowy Jezierskiej
    Stanowi dostosowanie alfabetu Lorma do potrzeb języka polskiego. Alfabet ten był stosowany do komunikowania się z głuchoniewidomą Krysią Hryszkiewicz. Do oznaczenia poszczególnych liter przyjęto pojedyncze dotykanie różnych miejsc na palcach lub dłoni, pociągnięcie czubkiem palca przez 2 lub 3 jego człony, pociągnięcie palcem w dół i w górę na powierzchni palca głuchoniewidomego. Alfabet posiada dodatkowe znaki: duże litery, zn. przystankowe, znak liczbowy.
    Zalety: metoda szybka.
    Wady: konieczność opanowania alfabetu przez obie strony.
  5. Międzynarodowy alfabet Morse'a.
    Kreska -pociągnięcie palcem ; kropka - pojedynczy dotyk dłoni.
    Adaptacja alfabetu Morse'a będącego systemem kresek i kropek do potrzeb głuchoniewidomych.
    Zalety: Metoda szybka, możliwość wykorzystania innych miejsc ciała do przekazywania informacji
    Wady: konieczność przyswojenia alfabetu przez obu rozmówców.
  6. Telefony dla głuchoniewidomych
    telefon brajlowski (braille telephone) - holenderski wynalazek składa się z nadajnika, podobnego do maszyny do pisania zainstalowanego w laboratorium. Połączony jest on drutem telefonicznym z odbiornikiem w mieszkaniu głuchoniewidomego dr Meya. Uderzając w klawisze przekazuje się odpowiednie impulsy do odbiornika i są odczytywane one za pomocą dotyku (palcem).Dr odpowiada za pomocą mowy dźwiękowej.
    dotykowy telefon (the Hadley tactophone) - USA, twórca: dr Richard Kinney; działa na zasadzie alfabetu Morse'a. Osoba przekazująca wiadomość wykręca liczbę 1 dla kropek i liczbę 4 dla kresek. W słuchawce w części głośnikowej aparatu jest wmontowana mała tarcza, która w momencie nadawania wiadomości wibruje. Dr.Kinney słucha przytykając słuchawkę do policzka. Na podst. długości okresu drgań (długo-krótko)odczytuje on nadawane słowa. Odpowiedzi przekazuje na drodze mowy bo jest głuchoniewidomym mówiącym.
  7. Sześciopunkt brajlowski do ręki (Braille manual).
    Wady: mała skuteczność.

KRYTERIA DOBORU NAJSKUTECZNIEJSZEJ METODY KOMUNIKACJI GŁUCHONIEWIDOMYCH

  1. Nowa metoda musi odpowiadać potrzebom komunikacji wszystkich głuchoniewidomych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb dorosłych.
  2. Metoda ta pod względem formy i znaków powinna być podobna do znanego alfabetu.
  3. Zasadą metody powinno być to, że ręka odbierająca informacje powinna być bierna i nie napięta, bez konieczności dokonywania żadnych ruchów manipulacyjnych.
  4. W metodzie tej każda litera powinna być wyraźnie określona i łatwa do zastosowania, bez możliwości zrobienia pomyłki w zakresie formy, struktury i samego zastosowania.
  5. Metoda ta powinna być łatwa w zastosowaniu niezależnie od pozycji w jakiej znajduje się nadawca i odbiorca.
  6. Metoda ta powinna umożliwiać posługiwanie się inną częścią ciała przy odbiorze informacji na wypadek gdyby obie ręce głuchoniewidomych były zajęte.
  7. W metodzie tej ręka odbiorcy powinna być widoczna dla mówiącego widzącego lub dostępna dotykowi, gdy mówiącym jest głuchoniewidomy.
  8. Metodata powinna przewidywać właściwe umiejscowienie poszczególnych liter, a zwłaszcza samogłosek, aby można było łatwo dokonywać adaptacji językowych np. przy literach wymagających zn. akcentowania.
  9. Metoda ta powinna zakładać możliwie jak najmniejszą liczbę ruchów ręką w celu przekazania litery.
  10. Metoda ta powinna być na tyle prosta, aby mogła być opanowana i zapamiętana przez osoby powolne starsze i mniej zdolne zarówno przez głuchoniewidomych, jak i też osoby widzące i słyszące.

Metoda najlepiej odpowiadająca tym kryteriom to : alfabet Lorma.(por. Majewski, 1979)

LITERATURA

Doroszewska J. (1981).Pedagogika specjalna. Tom II. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk.
Gałkowski T., Kunicka-Kaiser I., Smoleńska J. (1978).Psychologia dziecka głuchego. PWN, Warszawa.
Majewski T. (1979).Zagadnienia rehabilitacyjne głuchoniewidomych. PZWL. Warszawa.
Szczepankowski B. (1999). Osoby niedosłyszące, głuche i głuchonieme, w: red. B.Szczepankowska, J.Mikulski (red.).Osoby niepełnosprawne w środowisku lokalnym. Wyrównywanie szans. Warszawa.
Sękowska Z. (1982).Pedagogika specjalna - zarys. PWN, Warszawa.

Piotr Alfred Gindrich. Ostatnia aktualizacja w 2022 roku