Podstawowe terminy w pedagogice specjalnej

REHABILITACJA (łac. rehabilitatio) - w pedagogice oddziaływanie mające na celu przystosowanie do życia społecznego osób, które pod wpływem wrodzonych lub nabytych wad rozwojowych doznały utraty zdrowia i zdolności do pracy. Termin ten dotyczy osób z różnorodnymi niepełnosprawnościami i chorobami.
REWALIDACJA (łac. re- znów, validus – mocny)-oddziaływanie zmierzające do przywrócenia pełni sił osobom osłabionym poważną chorobą lub urazami. Termin ten dotyczy osób z różnorodnymi niepełnosprawnościami i chorobami.
RESOCJALIZACJA (łac.)-oddziaływanie wychowawcze na osoby źle przystosowane do środowiska społecznego w celu umożliwienia im powrotu do normalnego życia i pracy zawodowej. Termin ten dotyczy osób nieprzystosowanych społecznie, ujawniających zachowania dewiacyjne wszelkiej maści, w tym przestępcze.
KOMPENSACJA (łac. compensatio – wyrównanie)-zastąpienie funkcji narządu, który uległ uszkodzeniu przez inny narząd, np. w przypadku niedorozwoju, uszkodzenia lub utraty jakiegoś zmysłu (wzroku, słuchu) doskonaleniu podlegają inne zmysły (dotyk, węch) zastępując w mniejszym lub większym stopniu jego funkcje; wyrównywanie braków w jednej dziedzinie działania człowieka przez aktywizację działania w innym, niż ten deficytowy obszarze.
KOREKTURA - poprawa jakiegoś niesprawnego, nieprawidłowego działania zaburzonej funkcji organicznej czy psychicznej np. (korektura narządów artykulacyjnych przy zaburzeniach mowy, k. wyrazistości mowy u głuchych, k. zdolności widzenia u ludzi z wadami wzroku, k. błędnych „obrazów świata” i „obrazów samego siebie” u nieprzystosowanych społecznie).
USPRAWNIANIE-trening funkcji organicznej czy psychicznej zarówno tej zaburzonej, jak i nie zaburzonej w celu podniesienia stopnia sprawności fizycznej, motorycznej; oddziaływanie poprzez ruch na organizm itp.
INTEGRACJA (łac. integrare – scalić) - 1. W znaczeniu biopsychicznym : rozwój i stopniowe dojrzewanie funkcji systemu nerwowego, psychiki według hierarchizacji; harmonizacja, podporządkowanie, które powoduje zjednoczenie tych funkcji; jedność, całość. 2. W znaczeniu psychologicznym : asymilacja, wcielanie nowych elementów w systemie psychologicznym. 3. W znaczeniu pedagogiczno-socjologicznym : wspólne nauczanie dzieci specjalnej troski z ich pełnosprawnymi rówieśnikami, stopniowe zwiększanie uczestnictwa niepełnosprawnych w życiu społecznym.
KSZTAŁCENIE SPECJALNE - nauczanie i wychowanie jednostek specjalnych, tj. niepełnosprawnych i nieprzystosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i zakładach; pomimo swoich niekwestionowanych zalet jest to kształcenie segregacyjne.
KSZTAŁCENIE INTEGRACYJNE - nauczanie i wychowanie jednostek specjalnych, tj. niepełnosprawnych i nieprzystosowanych społecznie razem z pełnosprawnymi w szkołach i przedszkolach nie-specjalnych, tj. w przedszkolach i szkołach integracyjnych, oddziałach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych, klasach specjalnych w szkołach ogólnodostępnych; jest to kształcenie niesegregacyjne o zróżnicowanej skuteczności.
INKLUZJA/WŁĄCZANIE(ang. inclusion) - „ruch pedagogiczny” odwołujący się m.in. do pedagogiki różnorodności mający na celu ciągłe, ustawiczne reformowanie szkoły ogólnodostępnej, tak aby przekształciła się ona w „szkołę dla wszystkich uczniów” i w „szkołę o wysokim poziomie nauczania”; jest to kształcenie nie-segregacyjne o wysokiej jakości, które pozostawia ucznia z niepełnosprawnością w jego miejscu zamieszkania, w środowisku lokalnym.
NORMALIZACJA - termin wywodzi się z krajów skandynawskich, gdzie pojawił się po raz pierwszy w latach 60. XX wieku. Odnosi się on m.in do procesu, którego celem było uwolnienie z zakładów zamkniętych osób z upośledzeniem umysłowym, by stworzyć im warunki do prowadzenia bardziej „normalnego” funkcjonowania, włączając ich w możliwie najwyższym stopniu w główny nurt życia społecznego.
INDYWIDUALNY MODEL NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI - wywodząca się z nauk medycznych "percepcja" zjawiska niepełnosprawności i fenomenów pokrewnych, np. choroby, która podkreśla znaczenie przede wszystkim uwarunkowań biologicznych. Według niej niepełnosprawność to problem indywidualny. Jest to zawężona perspektywa patrzenia na to zjawisko, a zarazem najstarsza.
SPOŁECZNY MODEL NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI - percepcja zjawiska niepełnosprawności i fenomenów pokrewnych, np. choroby, która odwołuje się głównie do nauk niemedycznych (psychologia, socjologia, pedagogika). Według niej niepełnosprawność to przede wszystkim problem społeczny, społeczeństwa a nie jednostki ludzkiej dotkniętej jakąś dysfunkcją. Jest to szersza perspektywa patrzenia na to zjawisko. Współcześnie pedagogika specjalna opowiada się za tym modelem niepełnosprawności, chociaż prowadząc badania empiryczne w pedagogice specjalnej, doświadczenia zgromadzone przez nauki medyczne wydają się być wciąż kluczowe.

LITERATURA:

Barnes C., Mercer G. (2008). Niepełnosprawność. Wyd. Sic: Warszawa.
Okoń W. (1981).Słownik Pedagogiczny. PWN Warszawa.
Doroszewska J. (1981).Pedagogika specjalna. Tom I. Ossolineum Warszawa Kraków Wrocław Gdańsk.
Dryżałowska G. (2001). Obecność teorii „wspólne i swoiste” Aleksandra Hulka we współczesnej pedagogice, w: Dryżałowska G. (red.). Paradygmaty i przeobrażenia edukacji specjalnej w świetle dorobku profesora Aleksandra Hulka. Wyd. Akad. Żak: Warszawa, 82-86.