Wprowadzenie

Współwystępowanie dysleksji, syndromu ADHD i innych zaburzeń jest faktem. Patrząc z punktu widzenia praktyki klinicznej aż około 40% dzieci i młodzieży z dysleksją ma także syndrom ADHD. Natomiast u około 20% dyslektyków stwierdza się dodatkowo syndrom CD (zaburzenia zachowania), u ponad 20% depresję a u około 25 % lękliwość (por. E. Willcutt, R. Gaffney-Brown, 2004). Współistnienie dysleksji i ADHD może mieć podłoże genetyczne.Współczesne badania prowadzone przez genetyków zachowania dostarczają coraz więcej rzetelnych dowodów na ten temat.

Co wiemy o przyczynach genetycznych dysleksji i syndromu ADHD?

Oczywiście wiemy dużo więcej niż dawniej. Będziemy wiedzieli jeszcze więcej dzięki coraz bardziej zaawansowanej technologii znajdującej zastosowanie w badaniach genetycznych.
Współcześnie wiemy już że:

  1. Dysleksja i ADHD są zaburzeniami przekazywanymi z pokolenia na pokolenie a ich stopień odziedziczalności w rodzinie jest umiarkowany lub wysoki (dla ADHD wskaźnik odziedziczalności wynosi 0,75-0,80, dla dysleksji 0,60).
  2. Dysleksja i ADHD są zaburzeniami, które wiążą się z mutacjami wielu genów (prawdopodobnie znajdują się one na parach chromosomów 6, 18, 15, 1, 2, 3, 7).
  3. Nie jeden i ten sam gen może wystarczyć do tego, aby spowodować dysleksję lub ADHD (w przypadku ADHD bierze się pod uwagę aż 15 genów-„kandydatów”- tj. genów wpływających na fizjologiczne działanie systemu dopaminowego; w przypadku dysleksji mówi się o przynajmniej 5 różnych genach).

Czego nie wiemy o przyczynach genetycznych dysleksji i ADHD?

Oczywiście nie wszystko jeszcze wiadomo o genetyce dysleksji i ADHD.Wśród wyłaniających się wątpliwości można dostrzec dwa aspekty:

  1. Pomimo że udało się zlokalizować pewne geny predysponujące do występowania ADHD, to nie zidentyfikowano genów odpowiedzialnych tylko za przekazywanie dysleksji.
  2. Specyficzne funkcje jakie pełnią wszystkie geny brane pod uwagę w badaniach mechanizmów dziedziczenia dysleksji i ADHD są nadal tajemnicą.

Co wiemy o związku między dysleksją a ADHD?

Zależność między dysleksją a ADHD od lat wzbudza kontrowersje.Jednak wyniki badań genetycznych dostarczają rzetelnych dowodów naukowych na to, że:

  1. Dysleksja i ADHD często współistnieją ze sobą.
  2. Trudności w czytaniu są silniej powiązane z deficytem uwagi niż nadruchliwością-impulsywnością.
  3. Współwystępowanie dysleksji i ADHD (a w szczególności deficytu uwagi ADD) jest spowodowane wspólnym czynnikiem genetycznym.
  4. Gen znajdujący się na 6 parze chromosomów może warunkować współwystępowanie dysleksji i ADHD.

Badania genetyczne dysleksji, ADHD i innych zaburzeń a praktyka psychopedagogiczna

Czasami zdarza się, że pedagodzy i psycholodzy kwestionują przydatność badań genetycznych dla praktyki psychopedagogicznej.Pomimo takich opinii należy jednak zauważyć, że genetyka jest obecnie jedną z najszybciej rozwijających się dyscyplin naukowych. Wraz z szybkim rozwojem genetyki powinien także wzrastać poziom świadomości społecznej w tym zakresie.
Wyniki badań genetycznych prowadzą do sformułowania następujących wniosków aplikacyjnych:

  1. Podczas diagnozowania dysleksji lub ADHD klinicyści powinni dokładnie sprawdzić obecność innych zaburzeń,a w szczególności zaburzeń emocjonalnych i w sferze zachowania.
  2. W większości przypadków współistnienia dysleksji i ADHD w pełni uzasadnione jest stosowanie terapii.
  3. Natychmiastowe wykorzystanie praktyczne wyników molekularnych badań genetycznych nie jest w pełni możliwe. W przyszłości genetyczne badania molekularne i behawioralne prawdopodobnie przyczynią się do udoskonalenia metod wczesnej diagnozy dzieci ryzyka dysleksji. Wiedza genetyczna może także sprzyjać rozwijaniu nowych form wczesnej interwencji i profilaktyki.

Na początek

LITERATURA:

Willcutt E.G., Gaffney-Brown R. (2004). Etiology of dyslexia, ADHD, and related difficulties: Using genetic methods to understand comorbidity. Perspectives, 30, 12-15.

The International Dyslexia Association (IDA) ©