NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE I ZABURZENIA W ZACHOWANIU W RÓŻNYCH KONCEPCJACH
| Twórca klasyfikacji/koncepcji | Typy,rodzaje,odmiany niedostosowania społecznego | Opis objawów | Kryteria klasyfikacyjne |
|---|---|---|---|
| D.H. Stott | Zachowanie wrogie | Przejawia się zachowaniami agresywnymi, buntowniczymi, destruktywno-antagonistycznymi w domu, szkole, środowisku rówieśniczym. Genezą wrogości są niekorzystne oddziaływania środowiska w okresie wczesnego dzieciństwa (punitywne oddziaływania rodziców, obserwacja zachowań agresywnych, frustracja potrzeb bezpieczeństwa, miłości, afiliacji). Antagonizm wobec najbliższego otoczenia przekształca się we wrogość względem całego społeczeństwa. | Nieprzejawianie aktywności w swoim własnym interesie - nierealistyczna motywacja będąca dowodem zaawansowanej frustracji; stwarzanie wielu problemów, których nie można samemu rozwiązać, a łatwo można było uniknąć; Skomplikowane, nieprzewidywalne, nieproporcjonalne do bodźców, które je wywołały reakcje; brak sukcesów, które są głównym motywem działania człowieka; Złe samopoczucie będące skutkiem braku sukcesu; poczucie nieszczęśliwości. |
| D.H. Stott | Zahamowanie | Cechuje się depresyjnością, biernością, apatią, bojaźliwością wobec nowych sytuacji i wyzwań, napięciem w sytuacji ekspozycji społecznej, brakiem poczucia mocy, nadmiernym poczuciem kontroli prowadzącym do bezradności i zależności, osiągnięciami poniżej możliwości intelektualnych. | .................. |
| D.H. Stott | Aspołeczność | Przypomina pod względem symptomatologicznym socjopatię i stanowi końcowe stadium wrogości w szczególnie niekorzystnych warunkach środowiskowych. Wiąże się z dużym okrucieństwem i brakiem przestrzegania elementarnych norm. | ................. |
| D.H. Stott | Zachowanie niekonsekwentne | Trudności w koncentracji uwagi, pobudliwości i niekonsekwencji w działaniu będące wynikiem niekorzystnych czynników działających w okresie prenatalnym i okresie porodu oraz bezpośrednio uszkadzające system nerwowy podczas wczesnych okresów życia dziecka. Reakcje dziecka są nieprzemyślane, przypadkowe, chaotyczne i nieadekwatne do wymagań otoczenia społecznego, szkoły itp., co ma związek z naruszaniem norm społecznych, nieszczęśliwymi wypadkami, uszkodzeniami ciała. Związek z syndromem ADHD jest w tym przypadku oczywisty. | .................. |
| A.S. Reber | Zachowanie aspołeczne | 1.Zachowanie, które nie uwzględnia społeczeństwa lub spraw społecznych. Dotyczy sytuacji, zdarzeń lub ludzi, którzy postępują niezależnie od społecznych wartości, zwyczajów, norm. Jednostka aspołeczna wycofuje się ze społeczeństwa. 2.Zachowanie to, podobnie jak zachowanie antyspołeczne odnosi się do braku wrażliwości na normy społeczne, co może być potencjalnie szkodliwe dla grupy lub społeczeństwa. |
Poziom szkodliwości społecznej zachowania; poziom wrażliwości na normy społeczne; poziom zależności od norm społecznych |
| A.S. Reber | Zachowanie antyspołeczne | Zachowanie, które ma zawsze charakter wybuchowy i potencjalnie szkodliwy dla funkcjonowania jakiejś grupy lub społeczeństwa. Cechuje się brakiem wrażliwości na normy społeczne. | .................. |
| J. Konopnicki | Zaburzenia zachowania I fazy |
Niepowodzenie w nauce szkolnej Bunt przeciwko autorytetowi Wagarowanie (proste reakcje) Niestałość emocjonalna |
Stopień odchylenia od normy (zasad moralnych, obyczajów przyjętych w danym środowisku) w zachowaniu się danego dziecka |
| J.Konopnicki | Zaburzenia zachowania II fazy |
Agresywność (bicie - niszczycielstwo - lizusostwo) Kradzieże - kłamstwa Włóczęgostwo - apatia, upór i inne zaburzenia o charakterze neurotycznym (jąkanie się, zaburzenia seksualne) | ................... |
| J. Konopnicki | Zaburzenia zachowania III fazy | Całkowita aspołeczność: chuligaństwo, przestępczość, nerwicowość | ............... |
| T.M. Achenbach | Zachowania internalizacyjne (nadmiernie kontrolowane) | Wycofanie, dysforia, lęk, depresja, zbyt silna, neurotyczna internalizacja norm społecznych będąca przyczyną przesadnej ostrożności w nowych, trudnych sytuacjach, nieśmiałości w kontaktach społecznych, przesadnej, kompulsywnej zależności, uległości wobec norm regulaminowych. Rzutowanie problemów do wnętrza osobowości powoduje duże poczucie winy, tzw. cierpienie neurotyczne, szkody dla psychiki jednostki, a nie dla otoczenia społecznego. | Poziom poczucia kontroli sfery reaktywnej; sposób rzutowania problemów; stopień internalizacji norm społecznych. |
| T.M. Achenbach | Zachowania eksternalizacyjne (słabo kontrolowane) | Przejawy agresji, przeciwstawianie się i opór wobec otoczenia, buntowniczość, nieposłuszeństwo, destruktywność, wybuchowość reakcji, antyspołeczność są wynikiem rzutowania problemów na zewnątrz. Negatywne konsekwencje tych zachowań są silniej odczuwalne przez otoczenie społeczne, a nie jednostkę, która cechuje się raczej słabym poczuciem winy i niskim poziomem neurotyzmu. | .................. |
| D. Glaser | Czyny predatory (łupieżcze, grabieżcze) | Istnieje obiektywnie ofiara tych czynów i czuje się ona ofiarą (kradzieże, agresja w kontaktach społecznych i seksualnych, zabójstwo, gwałt). | Odczuwana i ponoszona szkoda; dobrowolność albo przymus uczestniczenia w czynie przestępczym; obecność ofiary i sprawcy zdarzenia. |
| D. Glaser | Czyny nonpredatory | Nie istnieje formalnie, obiektywnie ofiara tych czynów, a osoby poszkodowane nie zgłaszają uczestniczenia w tych czynach policji, gdyż ich zaangażowanie miało charakter dobrowolny (prostytucja, homoseksualizm, używanie narkotyków, hazard, włóczęgostwo, alkoholizm, pornografia, zachowania nudystów). | ................... |
LITERATURA:
Konopnicki J. (1964).Zaburzenia w zachowaniu się dzieci i środowisko. PWN Warszawa.
Reber A. S. (1985).Dictionary of Psychology. Penguin Books London.
Urban B. (1997).Zachowania dewiacyjne młodzieży. UJ Kraków.
Urban B. (2000).Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży. UJ Kraków.