METODA DOBREGO STARTU - LE BON DEPART

Geneza metody Le Bon Depart

Twórczynią metody była Thea Bugnet, Holenderka z pochodzenia zajmująca się wychowaniem fizycznym (W.F.). Polska wersja francuskojęzycznej metody Le Bon Depart, czyli metody dobrego startu została po raz pierwszy przedstawiona przez M. Bogdanowicz, H. Jaklewicz, W. Loebl w 1969 roku. W polskiej wersji w porównaniu z oryginałem wprowadzono szereg nowych elementów: formę i układ ćwiczeń według własnego pomysłu, opracowano też nowe zestawy wzorów, do których dobrano polskie piosenki ludowe i dziecięce.

Zastosowanie

Ma ona dwojakie zastosowanie: w rehabilitacji i w profilaktyce. Może być stosowana w odniesieniu do dzieci o prawidłowym rozwoju psychomotorycznym (aktywizując ten rozwój), jak i do dzieci o zaburzonym rozwoju (usprawniając nieprawidłowo rozwijające się funkcje).

Zastosowanie metody dobrego startu w profilaktyce

  1. W ramach przygotowania dzieci do podjęcia nauki szkolnej - ćwiczenia przeprowadzane są w najstarszej grupie przedszkola oraz w ognisku przedszkolnym z dziećmi, które mają rozpocząć naukę szkolną.
  2. W okresie poprzedzającym naukę czytania i pisania w klasie pierwszej, podczas lekcji, w formie zajęć śródlekcyjnych.
  3. W celu usprawnienia motoryki uczniów młodszych klas szkolnych - w ramach np. zajęć W.F.
  4. W procesie usprawniania manualnego młodzieży podejmującej szkolenie zawodowe - metoda Le Bon Depart jest tak wykorzystywana we Francji.

Zastosowanie w rehabilitacji

  1. Dzieci globalnie opóźnionych w rozwoju psychomotorycznym - ćwiczenia mogą być włączane do programu szkół specjalnych.
  2. Dzieci o dysharmonijnym rozwoju psychomotorycznym w celu usprawnienia funkcji percepcyjno - motorycznych u dzieci z: dysleksją, dysgrafią i dysortografią oraz zaburzeniami lateralizacji - w zespołach korekcyjno - kompensacyjnych na terenie szkoły.
  3. Dzieci, które przejawiają niewielkie zaburzenia zachowania na skutek zaburzeń dynamiki procesów nerwowych lub zaburzeń emocjonalnych.

Wobec dzieci z trudnościami w pisaniu i czytaniu metoda dobrego startu winna być stosowana jako jedna z wielu metod. Ma bowiem ona za zadanie uzupełnienie dotychczas stosowanych metod oddziaływania pedagogicznego o charakterze stymulującym i terapeutycznym, a nie zastępowanie nią dotychczasowych form pracy.

Struktura metody i przebieg zajęć

W metodzie tej występują 3 rodzaje ćwiczeń:

Etapy w metodzie dobrego startu

I. Zajęcia wprowadzające

  1. Ćwiczenia orientacyjno - porządkowe - np.: marsz przy muzyce, zbiórka w szeregu, dwu szeregu (ćwiczenia dyscyplinujące, koncentrujące uwagę na zajęciach); ćwiczenia o charakterze musztry: postawa baczność, spocznij, wysunięcie prawej nogi, zwrot w lewo i prawo, w tył; ćwiczenia korekcyjne postawy ciała, ćwiczenia orientacji w lewej i prawej stronie schematu ciała i przestrzeni; różne sposoby powitania: podanie rąk, salutowanie, powitanie paluszków.
  2. Słuchanie przez dzieci w pozycji siad piosenki z magnetofonu lub śpiewu nauczycielki - piosenka ta będzie towarzyszyła wszystkim ćwiczeniom wykonywanym podczas zajęć.
  3. Rozmowa z dziećmi na temat treści piosenki, obrazowanie treści ilustracjami - nauczyciel zwraca uwagę w odpowiedziach dzieci na to, czy zrozumiały treść piosenki, oraz na prawidłowość wymowy i sposób wypowiadania się, w razie potrzeby koryguje błędy i wyjaśnia niezrozumiałe wyrazy. Rozmowa to okazja do kształtowania słuchu fonematycznego, a w konsekwencji do wyodrębnienia ze zdań pojedynczych wyrazów, następnie sylab, głosek.

II. Zajęcia właściwe

  1. Ćwiczenia ruchowe - zabawa ruchowa np. lot jaskółki, zabawa w pociąg, chód bociana, kulawy wróbel, skacząca piłka (w programie ćwiczeń ruchowych należy uwzględniać zasadę stopniowania trudności, od łatwych ćwiczeń do trudnych, najpierw motoryki dużej potem motoryki małej); ćwiczenia ruchowe; relaksacyjne - zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśniowego: może to być swobodny marsz, zaciskanie pięści i rozwieranie dłoni, ściskanie obu rąk i rozluźnienie ucisku (napięcie mięśniowe przeszkadza w pisaniu powoduje usztywnienie stawu nadgarstkowego!); ćwiczenia usprawniające ruchy rąk, palców: idzie rak, idzie kominiarz po drabinie, kosi łapki, powitanie paluszków.
  2. Ćwiczenia ruchowo - słuchowe - do ćwiczeń ruchowych dołączamy element słuchowy, t.j. piosenkę. Dzieci siedzą w ławce. Przed dzieckiem leży wałeczek z piaskiem w zasięgu ręki dziecka. Układ ręki: przedramię oparte o stół, pięść lub dłoń oparte na wałeczku. Podczas ćwiczeń dzieci uderzają (pięścią, dłonią lub opuszkami zgiętych palców w wałeczek) wystukując rytm śpiewanej piosenki. Najpierw zaczynamy od wałeczków a potem wprowadzamy woreczek.
  3. Ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe - podstawę ćwiczeń stanowią wzory ruchowe. Hierarchia wzorów: wzory - linie pionowe (1A, 1B); wzory - linie pionowe i poziome (1C - 1G); ukośne i łamane (2A - 2G); figury geometryczne: koło, kwadrat, prostokąt, trójkąt (3A - 3G), linie krzywe.(4A - 4G) - wymagają największej precyzji ruchów. Do wzorów dobrane są odpowiednie piosenki, których rytm jest zgodny z układem elementów wzoru. Ćwiczenia polegają na odtwarzaniu ruchem (element ruchowy) wzorów graficznych (element wzrokowy) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki (element słuchowy) i przebiegają według ustalonego schematu.

Etapy ćwiczeń ruchowo - słuchowo - wzrokowych

1. Próba samodzielnego odtwarzania ruchem rytmu piosenki lub dobieranie wzoru do piosenki.

2. Pokaz i omówienie wzoru, demonstracja ćwiczenia.

3.Utrwalenie wzoru i jego powiązania z piosenką - wodzenie palcem po wzorze.

4.Odtwarzanie wzoru różnymi technikami:

  1. W powietrzu ręką (odwzorowywanie z planszy, następnie z pamięci), na podłodze - nogą.
  2. Na powierzchni stołu lub podłogi - palcem; na tackach z piaskiem - palcem.
  3. Na dużym arkuszu (papier pakowy, gumolit) lub na tabliczkach - kredą (węglem, kredkami woskowymi).
  4. Na kartce papieru z bloku rysunkowego - pędzlem, ołówkiem, kredką lub w zeszycie bez liniatury - ołówkiem.
  5. W liniaturze zeszytu - ołówkiem (mazakiem, długopisem).

Ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe mają największe znaczenie w metodzie dobrego startu. Kształcą funkcje psychomotoryczne w sposób wszechstronny. Wzory graficzne przyswajane są polisensorycznie. W pierwszej fazie ćwiczeń obrazy wzrokowe są wzmacniane doznaniami dotykowymi i kinestetyczno - ruchowymi (wodzenie palcem po wzorze). Ćwiczenia rozwijają percepcję wzrokową (analiza i synteza wzrokowa) przez analizowanie elementów wzoru i syntetyzowanie ich w czasie odtwarzania. Ćwiczenia kształcą koordynację wzrokowo - ruchową w czasie odtwarzania wzorów graficznych za pomocą ruchów. Usprawniają motorykę kończyn: precyzję i koordynację ruchów (współdziałanie ręki i nogi). Ćwiczą też pamięć wzrokową, gdy dzieci odtwarzają z pamięci wzory graficzne o trudnej strukturze. Kształcą orientację przestrzenną ze względu na konieczność reprodukowania wzorów zorientowanych przestrzennie, zlokalizowanych przestrzennie, a ich elementów w strukturze wzoru. Także ze względu na zachowanie określonego kierunku ruchu przy kreśleniu wzoru i szlaczków (od lewej do prawej) i przy kreśleniu linii i okręgów ( góra - dół, lewa - prawa strona) utrwalają prawidłową orientację w przestrzeni.

III. Zakończenie zajęć, zajęcia końcowe

Zajęcia kończy się zabawą z piosenką. Mają te ćwiczenia charakter ruchowo - słuchowy. Polegają one na ilustrowaniu treści śpiewanej piosenki ruchami odpowiednio dobranymi pod kątem przydatności terapeutycznej, np. "Nie chcę cię" - zabawa, w której występuje podawanie na przemian prawej i lewej ręki - kształtowanie orientacji w schemacie ciała. Zajęcia muszą także dać odpoczynek, relaksację, rozładowywać napięcie emocjonalne.

Sposób organizacji zajęć

Stosuje się dwie formy: indywidualną i zespołową. Zajęcia indywidualne prowadzi się wówczas gdy dziecko ma poważne zaburzenia funkcji percepcyjno - motorycznych i nie potrafi z tego powodu pracować w zespole; nie nadąża za grupą, wymaga wolniejszego tempa pracy, częstszych ćwiczeń i dłuższego czasu do ich opanowania.

Liczebność zespołu

Jest większa wtedy, gdy metodę dobrego startu stosujemy w celu przygotowania do nauki pisania i czytania dzieci bez zaburzeń rozwoju psychomotorycznego. W przedszkolu ćwiczenia prowadzone są więc jednorazowo z grupą 15 dzieci (połowa grupy). W szkole ćwiczenia mogą obejmować całą klasę. Gdy metodę dobrego startu stosujemy w rehabilitacji dzieci o zaburzonym rozwoju psychomotorycznym zespół nie powinien liczyć więcej uczestników niż 7 - 8 dzieci - bez względu na to, czy są one w wieku szkolnym (zespół korekcyjno - kompensacyjny) czy też przedszkolnym (grupa korekcyjna).

Czas trwania zajęć

W przedszkolu odbywają się raz w tygodniu i trwają 20 minut z grupą 5 - latków, a 30 minut z grupą 6 - latków. Zajęcia w zespole terapeutycznym z dziećmi w wieku szkolnym mającymi trudności w czytaniu i pisaniu mogą trwać pełną godzinę lekcyjną - 45 minut i należy je organizować także 1 raz w tygodniu.

Na początek

LITERATURA

Bogdanowicz M. (1965). Metoda Dobrego Startu. Warszawa: WSiP. (obecnie są dostępne nowsze wydania tej książki pochodzące z lat 80. i 90.)