Wprowadzenie
Trudności w uczeniu się są zjawiskiem niejednorodnym nie tylko w zakresie objawów. Omawiając trudności w uczeniu się należy być świadomym różnorodności interpretacji, podejść badawczych, grup badanych i oczywiście stosowanych kryteriów. Z pewnością dużo łatwiej byłoby skupić się na jednym z wymiarów trudności w uczeniu się. Jednak nakreślony obraz tego fenomenu byłby wtedy niepełny. W prezentowanym krótkim artykule wyodrębniono główne kryteria definicyjne i diagnostyczne tego ciekawego zjawiska.
Kryterium rozbieżności,różnicy (discrepancy)
Trudności w uczeniu się stwierdza się wtedy, gdy istnieje istotna rozbieżność między poziomem zdolności dziecka (najczęściej ustalanym na podstawie wyniku testu inteligencji) a wynikiem uzyskanym w teście osiągnięć szkolnych. Zgodnie z tym kryterium za dziecko z trudnościami w uczeniu się można uznać ucznia, który osiągnął niski wynik w teście, a można by oczekiwać wyższego, mając na względzie jego rzeczywiste zdolności, możliwości poznawcze czy też intelektualne. Wynik ten jest także niższy od wyników uzyskanych w tym samym teście przez jego rówieśników (underachievers, low achievers).
Kryterium niejednorodności, heterogeniczności
Trudności w uczeniu się można diagnozować w zakresie wielu różnych sfer, np. czytania, pisania, poprawnej pisowni, liczenia, języka mówionego, słuchania, myślenia i rozumienia.
Kryterium wykluczenia udziału przyczynowego innych czynników (exclusion)
Trudności w uczeniu się nie można zdiagnozować, gdy są pierwotnie uwarunkowane upośledzeniami sensorycznymi, upośledzeniem umysłowym, zaburzeniami emocjonalnymi, deprywacją ekonomiczną, zróżnicowaniem środowiska wychowawczego pod względem językowym i niewłaściwym nauczaniem.
Kryterium konstytucjonalne (constitutional)
Trudności w uczeniu się ucznia są spowodowane czynnikami konstytucjonalnymi, które są wewnątrzpochodne i mają neurobiologiczne podłoże (Fletcher i in., 2004).Stosując to kryterium bierze się pod uwagę nie tylko wyniki badań genetycznych, ale także tych, dotyczących funkcjonowania różnych części mózgu np. móżdżku (Nicholson, Fawcett i Dean); wzgórza i ciała modzelowatego (Galaburda, Livingstone); szklaku magnokomórkowego (Stein).
Kryterium współistnienia, współwystępowania (comorbidity)
Trudności w uczeniu się mogą współwystępować ze sobą (np. dysleksja z dyskalkulią) oraz z innymi zaburzeniami, które ich nie stanowią, takimi jak: syndromy ADHD, ODD, CD, problemy w interakcjach społecznych. Mają one wspólne lub odmienne przyczyny. Współistnienie może miec podłoże genetyczne. Zakłada się, że istnieje wspólny dla dysleksji i zespołu ADHD gen, który znajduje się na krótszym ramieniu chromosomu 6 (por. Plomin i in., 2001; Willcutt, Gaffney-Brown, 2004).
Kryterium następstw społecznych
Trudności w uczeniu się mogą prowadzić do niepowodzeń szkolnych,
nieprzystosowania społecznego i przestępczości, co sprawia, że stają
się one problemem społecznym.
Więcej informacji na temat kryteriów diagnostycznych i definicyjnych LD można znaleźć w polskich publikacjach (por. Krasowicz-Kupis, 2009; Gindrich, 2011).
LITERATURA:
Fletcher J.M., Coulter W.A., Reschly D.J., Vaughn S. (2004). Alternative
approaches to the definition and identification of learning disabilities:
some questions and answers. Annals of Dyslexia, 54, 304-331.
Gindrich P. (2011). Psychospołeczne korelaty wyuczonej bezradności młodzieży gimnazjalnej z trudnościami w uczeniu się i zaburzeniami towarzyszącymi. Lublin: UMCS.
Krasowicz-Kupis G. (2009). Psychologia dysleksji. Warszawa: PWN.
Plomin R., DeFries J.C., McClearn G.E., McGuffin P. (2001). Genetyka
zachowania. Warszawa: PWN.
Willcutt E.G., Gaffney-Brown R. (2004). Etiology of dyslexia, ADHD
and related difficulties: using genetic methods to understand comorbidity. Perspectives, 30, 13-15.