PROJEKT
BADAWCZY
KIEROWNIK PROJEKTU: dr Piotr Alfred Gindrich
WYKONAWCY PROJEKTU: dr Danuta Osik; dr Zdzisław
Kazanowski
TYTUŁ: Psychospołeczne i edukacyjne korelaty zespołu
zaburzenia uwagi i nadpobudliwości psychoruchowej (ang. ADHD syndrome)
SŁOWA KLUCZOWE: zespół zaburzenia uwagi i nadpobudliwości
psychoruchowej (ang. ADHD); uczniowie; psychospołeczne i edukacyjne
funkcjonowanie; dysleksja; zespół zaburzeń prowokacyjno – buntowniczych (ang.
ODD); depresja; zaburzenia w zachowaniu; koncepcja siebie; status
socjometryczny; wyniki w nauce.
Celem projektu badawczego jest nakreślenie obrazu
funkcjonowania psychospołecznego i edukacyjnego uczniów ujawniających objawy
zespołu zaburzenia uwagi i nadpobudliwości psychoruchowej (ang. ADHD)
uczęszczających do gimnazjów. Pomiaru wielowymiarowej zmiennej funkcjonowania
psychospołecznego i edukacyjnego badanych uczniów dokonano w zakresie: 1.
koncepcji siebie 2. pozycji społecznej zajmowanej przez ucznia w klasie
szkolnej 3. zachowania 4. depresji 5. wyników w nauce.
Ponadto,
mając na względzie tzw. zjawisko współwystępowania zaburzeń (ang. comorbidity),
sprawdzono obecność u badanej młodzieży z zespołem zaburzenia uwagi i
nadpobudliwości psychoruchowej, dysleksji, zespołu zaburzeń prowokacyjno –
buntowniczych (ang. ODD) oraz innych trudności w uczeniu się (np. dyskalkulia,
zaburzenia mowy).
Skompletowano dwie 80 – osobowe grupy badawcze
uczniów (w sumie 160 osób). Grupę podstawową stanowią uczniowie ujawniający
objawy zespołu zaburzeń uwagi i nadpobudliwości psychoruchowej (ang. ADHD). W
grupie porównawczej znajdują się uczniowie nie ujawniający ani objawów zespołu
zaburzeń uwagi i nadpobudliwości psychoruchowej (ang. ADHD) ani zaburzeń
współwystępujących (ODD, dysleksja, trudności w uczeniu się). W badaniach
wykorzystano kryteria diagnostyczne zespołu ADHD i ODD opracowane przez APA i
zamieszczone w DSM-IV tj. czwartej edycji Diagnostic and Statistic Manual of
Mental Disorders.
Problem główny podejmowanych badań empirycznych
zawiera się w pytaniu:
Jaki
jest obraz funkcjonowania psychospołecznego i edukacyjnego uczniów
ujawniających objawy zespołu ADHD i zaburzeń współwystępujących w porównaniu do
obrazu psychospołecznego i edukacyjnego funkcjonowania uczniów nie
ujawniających ani objawów zespołu ADHD ani objawów zaburzeń współwystępujących.
Uwzględniając poddane eksploracji sfery
funkcjonowania społecznego i edukacyjnego, stanowiące korelaty zespołu ADHD,
sformułowano następujące problemy szczegółowe:
1.Czy
istnieje związek zależnościowy między koncepcją siebie a zespołem ADHD i
zaburzeniami współwystępującymi?
2.Czy
istnieje związek zależnościowy między zajmowaną pozycją społeczną w klasie
szkolnej a zespołem ADHD i zaburzeniami współwystępującymi?
3.Czy
istnieje związek zależnościowy między zaburzeniami zachowania a zespołem ADHD i
zaburzeniami współwystępującymi?
4.Czy
istnieje związek zależnościowy między depresją a zespołem ADHD i zaburzeniami
współwystępującymi?
5.Czy
istnieje związek zależnościowy między wynikami w nauce a zespołem ADHD i
zaburzeniami współwystępującymi?
Biorąc pod uwagę fakt, że zespół ADHD występuje
częściej u chłopców niż u dziewczynek sprecyzowano następujące problemy
szczegółowe w odniesieniu do płci badanych:
1.
Czy istnieje związek zależnościowy między koncepcją siebie a płcią uczniów z
zespołem ADHD i zaburzeniami współwystępującymi?
2.
Czy istnieje związek zależnościowy między zajmowaną pozycją społeczną w klasie
szkolnej a płcią uczniów z zespołem ADHD i zaburzeniami współwystępującymi?
3.
Czy istnieje związek zależnościowy między zaburzeniami zachowania a płcią
uczniów z zespołem ADHD i zaburzeniami współwystępującymi?
4.
Czy istnieje związek zależnościowy między depresją a płcią uczniów z zespołem
ADHD i zaburzeniami współwystępującymi?
5.
Czy istnieje związek zależnościowy między wynikami w nauce a płcią uczniów z
zespołem ADHD i zaburzeniami współwystępującymi?
Mając na uwadze fakt, że uczniowie z
zespołem ADHD i zaburzeniami współwystępującymi cechują się gorszym
funkcjonowaniem we wszystkich sferach uwzględnionych w projektowanych badaniach
empirycznych sformułowano następującą hipotezę roboczą:
Uczniowie
z zespołem ADHD i zaburzeniami współwystępującymi będą przejawiać poważniejsze
nieprawidłowości w zakresie: koncepcji siebie, pozycji społecznej zajmowanej w
klasie szkolnej, zachowania, depresji oraz wyników w nauce niż uczniowie bez
zespołu ADHD i zaburzeń współwystępujących.
W odpowiedzi na problemy szczegółowe
sformułowano następujące hipotezy cząstkowe:
1.
Koncepcja siebie uczniów z zespołem ADHD i zaburzeniami współwystępującymi jest
bardziej negatywnie ukształtowana niż u uczniów z grupy porównawczej.
2.
Uczniowie z ADHD i zaburzeniami współwystępującymi zajmują niższe pozycje
społeczne w klasie niż uczniowie z grupy porównawczej.
3.
Uczniowie z ADHD i problemami współwystępującymi charakteryzują się szerszą
gamą i bardziej nasilonymi zaburzeniami w zachowaniu niż uczniowie z grupy
porównawczej.
4.
Uczniowie z ADHD i zaburzeniami współwystępującymi przejawiają wyższy poziom
depresji niż uczniowie z grupy porównawczej.
5.
Uczniowie z ADHD i zaburzeniami współwystępującymi mają gorsze wyniki w nauce
niż uczniowie z grupy porównawczej.
W celu udzielenia odpowiedzi na sformułowane
problemy/pytania badawcze i hipotezy zastosowano następujące techniki badawcze:
1.
Skalę Koncepcji Siebie TSCS W.H. Fittsa (Teenessee Self- Concept Scale);
2.
Plebiscyt Życzliwości i Niechęci;
3.
II Część Skali Zachowania Przystosowawczego;
4.
Skalę Depresji (CES-D);
5.
Analizę dokumentacji poradnianej i szkolnej;
6.
Test 6 trudności w uczeniu się.
Badania przeprowadzono w dwóch etapach. W pierwszym
etapie dokonano analizy dokumentacji poradnianej i szkolnej, aby stwierdzić,
którzy uczniowie zostali zdiagnozowani przez specjalistów jako nadpobudliwi i
mający zaburzenia uwagi. Dodatkowo, aby dokonać doboru badanych do grupy
podstawowej i porównawczej zastosowano test 6 trudności w uczeniu się oraz
kryteria diagnostyczne zespołów ADHD i ODD zamieszczone w czwartej edycji
DSM-IV, wydanej przez APA. W drugim etapie, po wyodrębnieniu grup badawczych,
dokonano pomiaru zmiennych psychospołecznych i edukacyjnych (koncepcja siebie,
status socjometryczny, zaburzenia w zachowaniu, depresja, wyniki w nauce).
Ponadto w obrębie grupy podstawowej wyróżniono podgrupy ze względu na postać
zespołu ADHD (postać z przewagą zaburzeń uwagi, postać z przewagą
impulsywności/nadktywności, postać złożona) oraz zaburzenia współwystępujące:
ADHD+ODD; ADHD+dysleksja; ADHD+inne trudności w uczeniu się. Z uwagi na fakt,
że przedmiotem badań jest zespół ADHD pominięto uczniów ujawniających
dysleksję+ODD; tylko ODD, tylko dysleksję, tylko inne trudności w uczeniu się.
Mając na względzie procedurę statystyczną,
zastosowano model analizy wariancji jednowymiarowej ANOVA (analysis of
variance). Określając główny efekt takich zmiennych jak: koncepcja siebie,
pozycja społeczna w grupie, zaburzenia w zachowaniu, depresja, wyniki w nauce
dla objawów zespołu ADHD i zaburzeń współwystępujących, obliczono wartość testu
F. W celu zlokalizowania różnic międzygrupowych (w przypadku więcej niż dwóch
grup badawczych) zastosowano test LSD w sytuacji gdy wartość F analizy
wariancji przekraczała wartość krytyczną na poziomie 0,05. W celu dokonania
porównań między dwiema grupami tj. dziewcząt i chłopców wykorzystano
parametryczny test t.
Przewidywany
czas realizacji projektu badawczego: 2 lata.
Koszt
realizacji: 20.000 zł-30.000 zł