NIEPRZYSTOSOWANIE SPOŁECZNE W WYMIARZE GLOBALNYM. PRÓBA SYNTEZY
Złe przystosowanie jest
najczęściej analizowane z uwzględnieniem wymiaru indywidualnego (złe przystosowanie
osobowościowe - zaniżona samoocena, patologicznie wysoka samoocena, niskie
poczucie własnej wartości, patologia rozwoju "ja") lub społecznego (konflikty, agresja, przemoc, wrogość w relacji
jednostka - grupa; grupa - jednostka; naznaczanie społeczne osób odbiegających
od norm socjo-kulturowych), a rzadziej czyni się próby interpretacji tego
zjawiska w wymiarze globalnym.
W wymiarze globalnym można mówić o
czynnikach makroekonomicznych, które mogą sprzyjać powstawaniu objawów
złego przystosowania w kontekście zaburzeń zdrowia psychicznego. Czynniki,
o których mowa, mogą na przykład dotyczyć niesprawiedliwej dystrybucji środków
finansowych na świecie (podziału świata na "bogatą północ" i "biedne południe")
bądź panowania w niektórych, na szczęście nielicznych krajach na świecie,
systemów skrajnie totalitarnych. W krajach tych niesprawiedliwy podział
środków finansowych sprowadza się do przekazywania środków budżetowych
na rozwój zbrojeń i ogólnoświatowego terroryzmu, czy też propagandę komunistyczną
kosztem środków na pomoc socjalną, służbę zdrowia, inne usługi dla ludności
(np. Kuba, Libia, Korea Północna).
Dokonując charakterystyki w wymiarze
globalnym zjawiska złego przystosowania społecznego można wykorzystać dane
pochodzące z Banku Światowego oraz WHO (por. A. Czernikiewicz, 2000).
| Potrzeby świata | Miliardy $ | "Priorytety" | Miliardy $ |
|---|---|---|---|
| Podstawowa edukacja dla wszystkich | 6 | Kosmetyki w USA | 8 |
| Woda i kanalizacja dla wszystkich | 9 | Lody w Europie | 11 |
| Opieka ginekologiczna i położnicza(podstawowa dla wszystkich kobiet) | 12 | Perfumy w Europie i USA | 12 |
| Podstawowa opieka zdrowotna i podstawowe wyżywienia w krajach rozwijających się | 13 | Jedzenie dla psów i kotów w USA i Europie | 17 |
| Razem | 40 | Razem | 48 |
| .................. | Miliardy $ |
|---|---|
| Rynek rozrywki w Japonii | 35 |
| Papierosy w Europie | 50 |
| Alkohole w Europie | 105 |
| Narkotyki na świecie | 400 |
| Rynek zbrojeń na świecie | 780 |
| Razem | 1370 |
| Wszystkie przyczyny | Miliony |
|---|---|
| Depresja | 50,8 |
| Niedokrwistość z niedoboru żelaza | 22,0 |
| Urazy w wyniku wypadków | 22,0 |
| Uzależnienie od alkoholu | 15,8 |
| Przewlekła obturacyjna choroba płuc | 14,7 |
| Zaburzenia dwubiegunowe | 14,1 |
| Wady wrodzone | 13,5 |
| Zapalenia kosto-stawowe | 13,3 |
| Schizofrenia | 12,1 |
| Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne | 10,2 |
| Przyczyna | Liczba osób zmarłych z tej przyczyny |
|---|---|
| AIDS | 300 000 |
| Wypadki drogowe | 850 000 |
| Rak płuc | 970 000 |
| Samobójstwa | 820 000 |
W wymienianych przez A. Czernikiewicza kryzysach, istniejących we współczesnym świecie, wyraźnie wybrzmiewa duch moralnego niepokoju.
Kryzys ekonomiczny
Sytuacja, w której ponad połowa ludzkości nie ma dostępu do wody do picia, a ponad miliard ludzi żyje w warunkach poniżej minimum socjalnego.
Kryzys opieki socjalnej
Sytuacja w wymiarze globalnym, gdy w rękach trzech najbogatszych ludzi świata znajduje się większy majątek, niż suma rocznego dochodu narodowego 48 najbiedniejszych krajów świata.
Kryzys duchowy
Sytuacja, w której używając słów Gandhiego, wielu ludzi jest tak ubogich, iż widzą oni Boga tylko w postaci niecałej kromki chleba dziennie.
Kryzys demokracji i ekonomiki
Ponad 1,3 miliarda ludzi na świecie ma dzienny dochód
niższy niż 1 dolar (A. Czernikiewicz, 2000).
Ponadto, moim zdaniem, można mówić
o następujących kryzysach.
Kryzys kobiecości i macierzyństwa
Jest to funkcjonowanie kobiet w rolach typowo męskich, niezgodnych z ich gospodarką hormonalną i rolami socjalnymi (tj. rolą żony i matki), co wpływa na coraz większą liczbę zaburzeń takich jak premenstrualne zaburzenie dysforyczne, czy też depresja postmenopauzalna. To sukcesywnie zwiększające się znaczenie tendencji feministycznych we współczesnym świecie. To także zaburzenia odżywiania, stanowiące niekiedy "śmiertelny problem głównie dla kobiet".
Kryzys męskości i ojcostwa
To sytuacja, w której z różnych powodów w rodzinie brakuje przygotowanego do pełnienia dojrzałej roli ojca.( biseksualizm i homoseksualizm)
Kryzys instytucji małżeństwa
To sytuacja, w której zwiększa się popularność związków wolnych i rozwodów, które mogą wynikać z relatywizmu moralnego lub tzw. nieodpowiedzialnego stosunku do życia. Nie mam na myśli tutaj sytuacji, w której rozwód stanowi jedyne możliwe wycofanie się z klimatu beznadziejności związku małżeńskiego (tj. wtedy, gdy partnerka lub partner po prostu nie nadaje się do życia).
Kryzys urbanistyczny
To sytuacja, w której jest coraz więcej ludzi w miastach, a w konsekwencji następuje zanik więzi międzyludzkich w rodzinach i poza nią (dominacja modelu rodziny jednopokoleniowej - moje dzieci, twoje dzieci, nasze dzieci). Taki model rodziny może sprzyjać zaburzeniom zachowania, nadużywaniu substancji psychoaktywnych, zaburzeniom afektywnym, zaburzeniom osobowości. Substytutem dla braku właściwych więzi międzyludzkich może stać się internet, którego nadmierne stosowanie może zrodzić niebezpieczeństwo wykluczenia społecznego, egocentryzmu, egoizmu.
Kryzys motoryzacji
To sytuacja, w której z roku na rok wrasta liczba samochodów na świecie, co zmniejsza, pomimo wspaniałych rozwiązań komunikacyjnych, przepustowość dróg i zwiększa prawdopodobieństwo drogowych katastrof, karamboli, w których giną ludzie (pomimo ogromnego postępu w zakresie bezpieczeństwa).
Kryzys ekologiczny
To sytuacja, w której w wyniku braku świadomości ekologicznej, następuje stopniowe zaśmiecanie i zanieczyszczanie globu różnymi odpadami, których nie da się przetworzyć w procesie tzw. recyclingu. Podobno współcześnie w oceanach jest więcej plastiku, tworzyw sztucznych niż ryb.
Kryzys mediów
To sytuacja, w której w telewizji treści kultywujące model wygodnego życia (bóg Mamony, mit wolnego seksu, mit macho, tanie ryzykanctwo) dominują nad treściami wartościowymi (np. kino moralnego niepokoju - twórczość Kieślowskiego, Jarmuscha, Milosa Formana, Wernera Herzoga czy też Altmana). To sytuacja, w której karmi się świadomość masową, bezduszną tandetą (opery mydlane, osadzone w bajkowej scenerii seriale, ogólnopolski striptease społeczny typu BIG BROTHER).
Kryzys instytucji kościelnej
To sytuacja, w której Kościół zamiast wychowywać w duchu moralnym społeczeństwo, włączył się zanadto w życie ekonomiczne kraju, tak jak inne instytucje państwowe, co może mieć opłakane skutki dla autorytetu Kościoła.
LITERATURA:
Czernikiewicz A. (2000). Ochrona zdrowia psychicznego u progu nowego wieku - wyzwania i nadzieje. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio D, LV Suppl. VII., 1 - 4.