O ALFABECIE BRAILLE'A I MOONA
Dla wielu ludzi niewidomych niezależność, która przejawia się w posiadaniu zdolności do samodzielnego czytania jest kluczową sprawą. Od setek lat ludzie eksperymentują z różnymi rodzajami wypukłego pisma, które byłoby odczytywane dotykowo. Najwcześniejszym rodzajem wypukłego druku jest wynalazek arabskiego profesora z XIV wieku, będący systemem identyfikowania jego książek i robienia notatek.
Alfabet Braille'a
W czasach Louisa Brailla istniało około
20 różnych systemów wypukłego pisma. Większość z nich była wynaleziona
przez ludzi widzących. Systemy te były często łatwiejsze do odczytywania
za pomocą wzroku niż dotyku, a druk był zwykle wytłaczany w drukarniach,
co uniemożliwiało osobom niewidomym samodzielne pisanie za pomocą tych
systemów. Louis Braille - syn szewca urodził się koło Paryża w 1809 roku.
Utracił wzrok we wczesnym dzieciństwie na skutek nieszczęśliwego wypadku
(zabawa jednym z narzędzi ojca). Uczęszczał do szkoły w Paryżu, gdzie nauczył
się czytać wypukły druk. Będąc tam nauczycielem, udoskonalił obowiązujący
system pisma, tak aby ludzie niewidomi mogli posługiwać się nim zarówno
przy pisaniu, jak i czytaniu.
Wynaleziony przez niego system - brajl
- opiera się na sześciopunkcie i zasadzie domina. Zawiera 63 oznaczenia
tworzące wszystkie możliwe kombinacje wypukłych punktów. 26 znaków stanowi litery
alfabetu, przy czym 10 układów punktów to znaki interpunkcyjne. Tekst w brajlu odczytuje się litera
po literze, tak jak w czarnodruku. System ten nazywany jest "brajlem stopnia
I" lub brajlem nieskróconym. Jest w języku angielskim rzadko stosowany, gdyż tekst napisany
za pomocą niego zajmuje dużo miejsca, a czytanie zajmuje dużo czasu.
"Brajl stopnia II" został opracowany po to, by zmniejszyć objętość tekstu książek i sprawić by czytanie przebiegało szybciej. Inne symbole (niż w brajlu stopnia I) są stosowane dla oznaczenia powszechnych literowych kombinacji w języku angielskim np. OW, ER i słów takich jak AND (i) , FOR (dla). Kombinacje dwóch symboli są także stosowane dla oznaczenia niektórych słów np. THROUGH (przez).
Alfabet Moona
Niektórzy ludzie, szczególnie ci, którzy
stracili wzrok kiedy byli w starszym wieku z trudnością mogą nauczyć się
brajla. Jednak mogą czytać moonem. Jest to system pisma wypukłego obejmujący odczuwalne dotykowo układy linii prostych, krzywych, elips i łuków.
Doktor William Moon wynalazł ten system
w 1847 roku. Był osobą niedowidzącą jako dziecko, a stał się niewidomym
kiedy miał 21 lat. Wkrótce opanował wszystkie, dostępne systemy wytłaczanego
pisma i stwierdził, że żaden z nich nie był naprawdę zadowalający. Moon
zawiera niektóre zwykłe litery alfabetu łacińskiego, ale w uproszczonej formie; a także inne znaki stanowiące proste i haczykowate linie, krawędzie, półkola itp. Alfabet
Moona stanowi tylko 9 symboli, które jednak różnią się położeniem i reprezentują
wszystkie litery łacińskie.
Do 1986 roku teksty moonowskie były
wytwarzane przez RNIB na potężnych prasach drukarskich. Później moonwriter
tj. maszyna do pisania w alfabecie Moona, mająca wygląd zwykłej maszyny
umożliwiała korzystanie i posługiwanie się tym alfabetem przez niewidomych
w domu.