U progu XXI wieku Europa przeżywa wielkie procesy transformacji i integracji. Od rezultatów tych zmian, będzie zależała ich przyszłość, zdolność do uczestnictwa w procesach współczesnego świata. Nowe sytuacje stawiają wobec człowieka nadmierne wymagania, dotyczyło zarówno ucznia-wychowanka, jak i nauczyciela wychowawcy. W okresie przemian społecznych i edukacyjnych nastąpił rozwój informatyki oraz zwiększyło się poczucie zagrożenia. Pytania o uwarunkowania rozwoju pedagogiki specjalnej dotyczą zarówno teorii, jak i praktyki specjalnej. Strategia reform oświatowych w Polsce na tle porównawczym (1998 r.) wskazała na to, że reforma systemu edukacji powinna skupić się na zapewnieniu odpowiednich do celów i zadań reformy sił, środków i organizacji oraz skutecznego monitorowania jej przebiegu i ocenianiem efektów. Oto jedno z ważnych pytań o korzystanie z dobrodziejstw cywilizacji (cywilizacja rozwoju, czy przetrwania). W pedagogice specjalnej istotne będzie określenie różnorodnych aspektów funkcjonowania interpersonalnego osób niepełnosprawnych, ich uwarunkowań. Drugim zadaniem będzie określenie roli nauczyciela, pedagoga specjalnego. Znajdujemy się bowiem w innej przestrzeni poznawczej i aksjologicznej. Nowe problemy świata wymagają zgłębienia rzeczywistości i szukania odpowiedzi na pytania:

• jakie zastosować instrumenty poznania dziecka niepełnosprawnego;
• jak zaspakajać jego potrzeby celem skutecznego włączenia uczniów niepełnosprawnych w proces socjalizacji;
• jak zapewnić dzieciom niepełnosprawnym możliwość aktywnego uczestnictwa w życiu środowiska lokalnego.