Różnicowanie oddziaływań wychowawczych w świadomości pedagogów resocjalizacyjnych i rewalidacyjnych
W prezentowanym artykule skoncentrowano się na analizie latentnej świadomości wychowawczej pedagogów specjalnych, dotyczącej zakresu praw i uprawnień podopiecznych (nieletnich sprawców czynów karalnych i wychowanków niepełnosprawnych) oraz sposobów wywierania wpływu wychowawczego z zastosowaniem środków punitywnych.Odmienny obiekt oddziaływań wychowawczych powinien rzutować na zróżnicowanie postaw wychowawczych badanych pedagogów specjalnych w toku reagowania wychowawczego w środowisku internatów zakładów resocjalizacyjnych i rewalidacyjnych.W sposób pośredni skoncentrowano się też na analizie świadomości własnej roli wychowawczej pedagogów specjalnych i ich poczucia odpowiedzialności za losy dziecka nieprzystosowanego społecznie i niepełnosprawnego oraz jego prawidłowy rozwój.Prezentowane badania empiryczne obejmują wiadomości, opinie i poglądy pedagogów specjalnych na temat uprawnień swoich podopiecznych, których należyte wyartykułowanie w sposób zdecydowany ogranicza roszczenia samych pedagogów, co prowadzić może do powstania swoistych antynomii wychowawczych.W ten sposób powstaje zagadnienie dotyczące możliwości harmonijnego współwystępowania podmiotowości wychowawcy i wychowanka, (którym jest osoba nieprzystosowana społecznie bądź niepełnosprawna) w sztucznie ukształtowanym środowisku wychowawczym instytucji specjalnej.Proces wywierania wpływu wychowawczego w warunkach zakładowych wymusza konieczność ujednolicania indywidualnych opcji wychowawczych personelu pedagogicznego uczestniczącego w kreowaniu sytuacji wychowawczych. Szczególnie trudne warunki powstają wtedy, gdy pedagog realizujący określone cele wychowawcze, zmuszony jest w przypadku wystąpienia opozycji czy negatywizmu wychowanka do zastosowania środków punitywnych, które stają na straży istotnych wartości wychowawczych. W takich sytuacjach podmiotowość wychowanka, jego poczucie sprawstwa mogą zostać zniesione, ponieważ wychowawca przejmuje inicjatywę konieczną dla ochrony programu wychowawczego placówki.Podmiotowość wychowanka – stanowiąca cel i jednocześnie zasadę optymalnych oddziaływań wychowawczych – wymusza po stronie pedagoga wzrost jego samoświadomości w zakresie realizowanej roli poprzez wzrost samokontroli i prawo do obrony własnej kreatywności.Kiedy wychowawca pracujący z nieletnimi czy młodzieżą niepełnosprawną podejmuje działania socjalizacyjne czy też rewalidacyjne, to nie czyni tego „na ślepo” lecz na podstawie osobistego doświadczenia i należytego rozeznania, wynikającego z wiedzy dotyczącej natury rozwoju dziecka, jego statusu w społeczeństwie oraz świadomości charakteru procesu wychowania, na który w przypadku młodzieży nieprzystosowanej społecznie nakładają się także reguły formalno-prawne wynikające z postępowania sądowego (wychowawczego bądź poprawczego).